بایگانی فلسفه و کودکان
گفتوگو با نوجوانان درباره مغالطهها؛ شماره هشتم: اسکاتلندی واقعی
الهام فخرایی//اگر در جمع نوجوانها باشید، خیلی زود شاهد بحث و گفتوگوهای پرحرارت و چندنفری آنها خواهید بود. گفتوگوهایی که گاهیوقتها به دلخوری، دلزدگی و رهاکردن بحث بدون رسیدن به نتیجهای قابل قبول برای طرفین منتهی میشود. البته صرف به نتیجهای مشترک نرسیدن، امری منفی محسوب نمیشود، آنچه باید از وقوعش پیشگیری کنیم یا برای مقابله با آن آماده باشیم، دلزدگی و نسبیگرایی افراطی ناشی از نداشتن مهارت کافی در گفتوگوی نقادانه است. نوجوانها بهدلیل ویژگیهای روانشناختی و هیجانات…
گفتوگو با کودکان دربارهٔ مرگ
الهام فخرایی// یکی از مباحثی که کودکان دیر یا زود کنجکاوی و پرسشگری درباره آن را آغاز خواهند کرد، موضوع مرگ است. موضوعی که برای بسیاری از بزرگسالان، یک چالش دشوار محسوب میشود. از طرفی در ارتباط با ذهن پرسشگر کودک هیچ موضوعی خط قرمز نیست، به این معنا که کودک بتواند فارغ از حد و مرز در فضایی امن پرسشهای ذهنیاش را مطرح کند، اما در مقابل توجه به شرایط و ملاحظات مرتبط با موضوعات دشوار از سوی والدین…
گفتوگو با نوجوانان درباره مغالطهها؛ شماره هفتم: آدمک پوشالی
الهام فخرایی// یکی از شکایتهای رایج نوجوانها که گاهی در بزرگترها هم دیده میشود، ناتوانی در دفاع از یک استدلال و حکم درست است، چه مربوط به خودشان و چه دیگری. در یک مواجهه و گفتوگوی بین فردی یا درون گروهی، باور، ایده، استدلال یا حکمی درست زیر سوال میرود. آنها میدانند که یکجای کار میلنگد و علیرغم اینکه از درستی گزاره مطمئن هستند، مجبورند شکست و عقبنشینی را بپذیرند. در چنین موقعیتهایی یکی از مغالطههای پرکاربرد میتواند مغالطه آدمک…
گفتوگو با نوجوانان درباره مغالطهها؛ بخش ششم: آرزو اندیشی
الهام فخرایی// دوره نوجوانی با خیال پردازی و رویابافی گره خورده است. نوجوان نگاهش رو به آینده است و رویاپردازی میتواند برای حرکت روبهجلو و معنادهی به زندگی، انگیزه ایجاد کند. از طرفی همین ویژگی اگر به درستی مراقبت و هدایت نشود، میتواند او را در معرض آسیبهایی قرار بدهد. در وضعیت «آرزو اندیشی» نوجوان به جای متمرکز بودن روی دنیای واقعی، فرصتها و تهدیدهای موجود بدون توجه به اینکه آیا تحقق این آرزوها در واقعیت ممکن است یا…
گفتوگو با نوجوانان درباره مغالطهها؛ بخش پنجم: تعمیم ناروا
الهام فخرایی// «سالی که نکوست از بهارش پیداست»، «مشت نمونهٔ خروار است»، «عشق که باشه همه چیز حله»، «اگه تیزهوشان رد شدی، دیگه هیچی نمیشی»، «وقتی یهبار نتونستی، دیگه هیچوقت نمیتونی» و... جملاتی از این دست که در گفتوگوهای روزمره شایع است، میتواند مقدمهای برای ساخت و تثبیت طرحوارههای اشتباه شناختی و روانشناختی باشد. این طرحوارهها بهخصوص اگر در دوران نوجوانی، یعنی زمانی که «هویت» نوجوانان در حال شکلگیری است، ساخته شود، نقشی تعيينکننده در آتیه آنها بازی خواهد کرد.…
گفتوگو با نوجوانان درباره مغالطهها؛ بخش چهارم: سیاه و سفید
الهام فخرایی// «آدمها یا خوب هستند یا بد، زندگی یا با ارزش است یا بیارزش، یا تو راست میگویی یا من و...» حتما شما هم این جملات یا نمونههای مشابه آن را شنیدهاید، شاید هم خودتان شبیه آنها را به کار برده باشید. این جملات حاکی از نوعی باور شناختی هست که آن را «کراناندیشی» مینامیم. در اینگونه اندیشیدن، ما بهجای در نظرگرفتن تمام طیف به یکی از دو سوی پیوستار متمایل میشویم و اگر برای این موضعگیری به…
گفتوگوی والدین و فرزندان
زیگمونت باومن*، ترجمه عرفان ثابتی// خورخه لوئیس بورخِس، نویسنده بزرگ آرژانتینی، درباره ایده یکی از داستانهای کوتاه به یادماندنیاش، «جستجوی اِبن رُشد»، میگوید که میخواسته «روندِ ناکامی» و «شکست» را «روایت کند»- همچون متألّهی در پی برهان قاطع و انکارناپذیرِ وجود خداوند، کیمیاگری در طلبِ اکسیر اعظم، یک خورهی فناوری در پی دستگاهی دارای حرکت ابدی، یا ریاضیدانی در جستوجوی راهی برای مربع کردنِ دایره. اما بعد به این نتیجه میرسد که «یک نمونهی شاعرانهتر»، «کسی است که هدفی را…
گفتوگو با نوجوانان درباره مغالطهها / بخش سوم: تلهگذاری
الهام فخرایی// این مغالطه نقطه مقابل مغالطۀ «مسمومکردن چاه» است. در مغالطهٔ مسمومکردن چاه، به فرد و نظر مخالف ویژگیهایی نسبت داده میشد که نوجوان میلی به همراهی و موافقت با آن نداشته باشد. اما در مغالطۀ «تلهگذاری» صفتهای مثبتی به طرفداری از آن ایده نسبت داده میشود؛ بهطوری که اگر نوجوان بخواهد واجد آن صفت شناخته شود چارهای بهجز موافقت و همراهی نداشته باشد. اینجا بازهم با استفاده از یک ابزار روانشناختی، فرد کنترل میشود و ممکن است خلاف…
گفتوگو با نوجوانان درباره مغالطهها / بخش دوم: مغالطهٔ مسموم کردن چاه
الهام فخرایی// پذیرفته شدن در جمع همسالان، گروههای اجتماعی و جمع بزرگترها یکی از دغدغههای پررنگ و مطلوب دورهٔ نوجوانی است. نوجوانها برای برخورداری از مزایای ارتباطی و احساس عضوی از گروه بودن، هزینه میکنند اما لازم است بدانند که تا کجا، چگونه و در چه حیطههایی هزینه کردن برای ارتباط، فایدهای درخور به دنبال خواهد داشت. البته ارتباط برای انسان ضروری است، اما به همان اندازه شناخت چالههای ارتباطی که گاهی خودش را در غالب مغالطههای شناختی نشان…
گفتوگو با نوجوانان درباره مغالطهها / بخش نخست: مغالطهٔ ترس
الهام فخرایی// یکی از مغالطات مشهور، مغالطه توسل به هیجانات و بهطور خاص، مغالطه توسل به ترس است. ترساندن دیگری از آنچه که اتفاق نیفتاده، قبلا اتفاق افتاده یا اصلا معلوم نیست اتفاق بیافتد، ابزاری برای مغالطه و فریب روانشناختی افراد است. شاید شما هم در نوجوانی شرایطی را تجربه کرده باشید که مضطرب و هراسان بودید، مثلا فردی شما را تهدید یا خلاف میلتان مجبور به انجام کاری کرده و آنقدر ترسیده بودید که نمیتوانستید به درستی تصمیم بگیرید…