تقریباً تمام کودکان ده‌ساله در کشورهای فقیر با مشکلِ خواندن مواجه‌اند
ترجمه: زینب جعفرزاده/
تحقیقات اخیر بانک جهانی نشان می‌دهد کودکان کشورهای در حال توسعه در مهارت‌های اولیه خواندن ضعف جدی دارند و همین باعث شده تا این سازمان تمرکز خود را بر فقر یادگیری معطوف کند.
از هر 10 کودک کشورهای فقیر دنیا، 9 نفر تا 10 سالگی قادر به خواندن یک کتاب ساده نیستند. این وضعیت در کشورهای توسعه یافته برعکس است، یعنی در این کشورها تنها 9 درصد کودکان در همین سن از عهده خواندن کتاب‌های ساده برنمی‌آیند.
داده‌هایی که توسط بانک جهانی و سازمان ملل جمع‌آوری شده نشان می‌دهد اگر کشورهای با درآمد متوسط و پایین را باهم حساب کنیم (که درمجموع 135 کشور می‌شوند)، بیش از نیمی از کودکان جهان در 10 سالگی قادر به خواندن یک متن ساده نیستند.
بانک جهانی درصدد اجرای تمهیداتی است که نرخ پدیده‌ای با عنوان «فقر یادگیری» را پایین آورد و سعی دارد تا سال 2030 آن را دست‌کم به نصف برساند. بانک جهانی خود این هدف را «بلندپروازانه اما عملی» می‌داند.
در کشورهایی که درآمد متوسط و پایین دارند این رقم به 53 درصد و در فقیرترین ملت‌ها تا 90 درصد هم می‌رسد.
در راستای اهداف توسعه هزاره برای روانه کردن کودکان به مدرسه، اکثر کودکان در سیستم آموزشی حضور دارند اما تا پایان مدرسه ابتدایی نیز «مهارت‌های اساسی» را کسب نمی‌کنند. علاوه بر آن هنوز 260 میلیون کودک در دنیا به مدرسه نمی‌روند.
از سال 14-2013 سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل (یونسکو) بر اهمیت جایگزین کردن دستیابی به آموزش با یادگیری باکیفیت تأکید کرده و آن را زیربنای اهداف آموزشی توسعه قابل‌دستیابی 2030 قرار داده است.
هدف جدید حاصلِ همکاری نزدیک‌تر بانک جهانی و مؤسسه آماری یونسکو است. این دو سازمان در حال جمع‌آوری دادگان جدید و نظام‌مندتری از اطلاعات موجود در زمینه یادگیری است تا اطمینان حاصل شود که داده‌های موجود بین کشورهای مختلف قابل‌مقایسه است و درنهایت بتوان الگوها را با دقت بیشتری دنبال کرد.
در این گزارش مشخص می‌شود که روندِ کاهش بی‌سوادی آهسته‌تر از آن است که به اهداف جهانیِ تعیین شده برای دستیابی به آموزش باکیفیت برای همه در سال 2030 برسد. همچنین از نتایج دیگر این پژوهش این است که با نرخ کنونی توسعه، تقریباً 43 درصد از کودکان 10 ساله تا سال 2030 نیز فاقد مهارت خواندن خواهند بود. بر مبنای این تحلیل، برای برطرف کردن این خلأ، پیشرفت باید با نرخ و مقیاسی بی‌سابقه صورت پذیرد.
جیم ساودرا (Jaime Saavedra)، مدیر بین‌الملل آموزش جهانی در بانک جهانی، از خواندن با عنوان «سنگ محکی در زندگی هر کودک» یاد می‌کند و می‌گوید خواندن یکی از مهارت‌های اساسی است. وی خواندن را «پیش‌شرط مشارکت فعال در جامعه و دروازه‌ای به روی تمام آموزش‌های دیگر» می‌داند.
ساودرا می‌افزاید: «حذف فقر خوانشی به‌اندازه مبارزه با فقر شدید، سوءتغذیه یا گرسنگی ضرورت دارد.»
در این گزارش آمده که آموزش یکی از حقوق بشر و دارای «ارزش ذاتی» است و نقش آن محرک پیشرفت، رشد و رقابت‌جویی برشمرده می‌شود.
عدم تسلط بر خواندن ممکن است تأثیرات منفی گسترده‌ای بر موفقیت در یادگیری مهارت در بازار کار داشته باشد. هدف جدید بر این اساس پی‌ریزی شده است که کشورها را در پیشبرد یک سیستم آموزشی با خروجی جوانانی کاری و خلاق حمایت کند.
کارشناسان سابقاً بر سر این موضوع اختلاف نظر داشتند که اهداف جهانی باید بر اساس مقیاس سن تعیین شود یا رده آموزشی. بانک جهانی مقیاس اهداف را سن قرار می‌دهد و این تصمیم سبب شده است تا وضعیت کودکانی که در مدرسه نیستند نیز در این برنامه پوشش داده شود.
چگونگی برطرف کردن این مشکل به بهترین نحو در کودکی، موضوعی است که در این حوزه محل اختلاف است. برخی بر این باورند که وجود یک شاخص برای سنجش یادگیری در سال‌های اولیه کودکی (کلاس دوم یا سوم، یا سن هفت تا هشت‌سالگی) به منظور ارزیابی نقاطی که در آن یادگیری از مسیر خارج می‌شود ضروری است. اما برخی دیگر نگران آن‌اند که این شاخص‌بندی موجب گرفتن آزمون از کودکان در سال‌های ابتدایی تحصیل (بسیار زودتر از موعد) شود. در دهه‌های اخیر، نهاد «فعالیت مردم برای یادگیری» روش‌های ابداعی شهروند-محور را برای ارزیابی مهارت‌های خوانش پایه و ریاضی در شاگردان کوچک‌تر در کشورهایی مانند هند، پاکستان، کنیا، تانزانیا و اوگاندا اجرا کرده است.
جوزف نوان اوریلی (Joseph Nhan-O’Reilly)، دبیر سیاست‌گذاری و دفاع از آموزش مؤسسه «نجات کودکان» از این اقدام به عنوان راهی برای معطوف کردن نگاه‌ها و منابع بر این موضوع استقبال می‌کند و می‌گوید: «از این راه می‌توانیم مطمئن شویم کودکان در دنیای در حال توسعه هنگامی که به مدرسه دسترسی دارند، به معنای واقعی در حال یادگیری هستند.»
او می‌گوید کیفیت یادگیری در دستورکار جهانی بالاست، ولی بر نیاز به اقدام فوری تأکید می‌کند. نوان اوریلی یادآور می‌شود: «پیگیری قاطعانه برای کسب مهارت خواندن تا ده‌سالگی و به کار بردن بهترین سرنخ موجود برای کمک به خواندن بچه‌ها باعث می‌شود مطمئن شویم که آموزش به یادگیری منجر می‌شود.»
«دولت‌ها برای آن که مطمئن باشند فعالیت‌های درحال تحقق، مثمرالثمر و منجر به توانمندسازی کودکان است، باید برنامه اقدامات ملی خود را تدوین نمایند. برای این منظور، دولت‌های کشورهای درحال توسعه به حمایت بهتر و بیشتری از جمله تأمین مالی و پشتیبانی فنی مطابق با امکانات روز احتیاج دارند.»
***