کشف یک قاره خطرناک به عنوان قارهٔ هفتم
در میان آبهای نیلگون اقیانوس آرام در منطقهای میان جزایر هاوایی و سواحل آمریکای شمالی، بزرگترین مجموعه زباله جهان شناور است. مجموعهای که با افزایش تولید زباله توسط انسان و پراکنده کردن آن در طبیعت و خصوصاً در مناطق ساحلی و اقیانوسها، روز‌به‌روز بزرگتر میشود.
مجموعهای که متشکل از زباله‌های پلاستیکی، اعم از بطریهای پلاستیکی، کیسههای پلاستیکی و… است؛ که اکنون به حدی بزرگ شده که دانشمندان و پژوهشگرانی که به تازگی با کمک آخرین عکسهای ماهوارهای آن را اندازهگیری کردهاند، از آن به عنوان «قارۀ هفتم» یاد میکنند. این مجموعه زباله پلاستیکی شناور در آبهای اقیانوس آرام، به‌طور اتفاقی در سال 1997 توسط چارلز مور، پژوهشگر محیط زیست و دریانورد اسکاتلندی کشف شد. ولی طی 15 سال اخیر، با وجود هشدارهای پیاپی او و خصوصاً فعالان دفاع از محیط زیست سازمان “گرین پیس Greenpeace”، نه تنها برای مقابله با این پدیده آلاینده اقدامی نشده است، بلکه به دلیل افزایش تولید فراوردههای پلاستیکی و رها کردن زباله‌های پلاستیکی در طبیعت و در اقیانوسها، مساحت «قارۀ هفتم» در حال حاضر به اندازه یکسوم ایالات متحدۀ آمریکا و یا به عبارت دیگر، یک سوم قارهٔ اروپا افزایش یافته است. بنابه نتایج تحقیقات پژوهشگران “بنیاد تحقیقات دریایی آلگالیتا”، یکی از معتبرترین مؤسسات فعال در این زمینه، از حدود نیم قرن پیش زباله‌های پلاستیکی و شناور در اقیانوس آرام، در منطقهای میان سواحل کالیفرنیا و سواحل هاوایی، به دلیل وجود نوعی گرداب طبیعی در این نواحی جمع شده‌اند. این منطقه از یک سو به دلیل اینکه محل عبور‌ومرور کشتی‌های بارکشی و نفتکشی نیست و از سوی دیگر به دلیل دوری سواحل، مکانی تفریحی به حساب نمیآید، سالها از چشم ناظران پنهان بوده و به‌این ترتیب مجموعۀ زبالهها روز‌به‌روز بزرگتر شده‌اند. اکنون مساحت “قارۀ هفتم” بالغ بر سه و نیم میلیون کیلومتر مربع اندازهگیری شده است. یعنی به‌طور مثال، ۶ برابر مساحت کشور فرانسه و بیش از 5.3 میلیون تن زبالۀ پلاستیکی، آن را تشکیل می دهد و در اکثر این مجموعه، عمق زباله های قارۀ هفتم به بیش از 30 متر در اعماق اقیانوس آرام محاسبه شده است.
بنا به آخرین آمار و ارقام منتشر شده توسط گرین پیس Greenpeace، سالانه بیش از 100 میلیون تن فراوردۀ پلاستیکی تولید میشود که از این میزان، 10درصد فرآوردهها که پس از مصرف به زباله تبدیل میشوند، به اقیانوسها ریخته میشوند؛ یعنی 10میلیون تن پلاستیک در سال. که بازهم در این میان، 70درصد زباله‌های پلاستیکی به اعماق اقیانوسها می‌رود، ولی 30درصد باقیمانده در سطح آب شناور میماند؛ یعنی ۳ میلیون تن زبالۀ پلاستیکی در سال، اعم از بطری، کیسه و غیره… خطر بزرگ فراورده های پلاستیکی این است که مدت زمان لازمه برای از بین رفتن طبیعی آنها بین 500 تا 1000 سال به طول میانجامد و تنها در چند سال اخیر، تمهیدات مختلفی در کشورهای صنعتی و پیشرفتۀ جهان برای مقابله با این معضل اتخاذ گردیده است.
مثلاً تولید پلاستیکهایی که به‌طور طبیعی در مدت زمان کمی و بدون آسیب رساندن به محیط زیست، خود به خود تخریب میشوند و یا توقف توزیع کیسههای پلاستیکی در فروشگاهها و تشویق مشتریان به استفاده از کیسههای بزرگی که بارها قابل استفاده باشند. بنا به اظهارات پژوهشگران امریکایی انستیتوی اقیانوس‌شناسی “اسکریبپس. scripps”، در میان نمونهبرداریهای مختلف انجام گرفته، برخی زباله‌های پلاستیکی یافت شده 50 سال پیش تولید شده‌اند؛ و اما مشکل دیگر این است که این پلاستیکها به‌مرور زمان متلاشی میشوند، ولی در ساختار مولکولی آنها تفاوتی ایجاد نمیشود و در نتیجه نوعی مادۀ شن مانند به وجود میآید که برای بسیاری از آبزیان و پرندگانی که زیستگاهشان در این نواحی است، به عنوان غذا تلقی میشود.
به‌این ترتیب، بنا به آمار و ارقام منتشر شده توسط گرینپیس Greenpeace، سالانه یک میلیون پرنده و نزدیک به 100هزار پستاندار آبزی در اثر استعمال آلایندههای پلاستیکی، جان خود را از دست می‌دهند و اکنون 267 نوع آبزی به دلیل مجاورت با قارۀ هفتم، در خطر انقراض قرار دارند. خطر جدی دیگر این است که این مولکول‌های پلاستیکی وارد معدۀ آبزیان و پرندگان شده، هضم نمی‌شوند و مانند اسفنجی عمل میکنند که سموم مختلف را جذب خود کرده و جمع آوری میکنند. در نتیجه، در بدن بسیاری از ماهیهای این مناطق که مورد آزمایش قرار گرفتهاند، میزان سموم میلیونها بار بیشتر از حد نصاب عادی محاسبه شده است. در نتیجه، این آلایندهها میتوانند از این طریق وارد چرخۀ غذایی انسان بشوند.
به‌طور مثال، پژوهشگران اتحادیۀ کانادایی تحقیقات جانوری یکصد پرندۀ مهاجری را مورد آزمایش قرار دادهاند که مسیر مهاجرتشان بر فراز همین قارۀ هفتم است. پژوهشگران در معده و دیگر اجزاء سیستم گوارشی آنها بیش از 230 تکۀ پلاستیکی پیدا کردهاند که در این میان، تنها 2درصد این پلاستیکها صنعتی بوده و 98درصد این آلایندههای پلاستیکی از زباله‌های خانگی تولید شده است. به‌طور مثال درِ بطری، چسب زخم، پلاستیکهای نرم مانند کائوچو و یا قوطیهای پلاستیکی. اما فاجعۀ سونامی ژاپن در سال 2011 نیز سبب شد میلیونها شیء بزرگ و کوچک که از شهرهای ساحلی ژاپن در اقیانوس پراکنده شده، به دلیل فرایند گرداب طبیعی در میان اقیانوس آرام، یعنی همان گردابی که سبب تشکیل مجموعۀ غولپیکر زباله‌های پلاستیکی شده است، قارۀ هفتم را بزرگتر کند.
اکنون به ابتکار مشترک چند سازمان و نهاد غیردولتی فعال در زمینۀ حفاظت از محیط زیست فرانسوی، قرار است به زودی گروهی پژوهشگر و متخصص محیط زیست و اقیانوس شناس با یک کشتی بادبانی ساخته شده در سال 1938، به شناسایی قارۀ هفتم بروند.
به گزارش رادیو فرانسه، هدف این دانشمندان تحقیق دقیقتر و خصوصاً شناساندن خطر بسیار بزرگ توسعۀ این معضل برای تعادل زیست محیطی کل اقیانوسها و در نتیجه کرۀ زمین است. البته بسیاری از همین فعالان تأکید دارند که به دلیل عظمت کنونی این مجموعه و هزینۀ سرسامآور لازمه برای پاکسازی آن، تنها کاری که میتوان برای مقابله با بزرگتر شدن آن کرد، این است که از مصرف و تولید بیرویۀ پلاستیک خودداری کنیم. زباله‌های پلاستیکی صنعتی و خصوصاً خانگی را در چرخۀ بازسازی قرار دهیم و هریک از شهروندان کرۀ زمین با رفتار مسئولانه و حافظ محیط زیست، بتوانیم گامی در جهت جلوگیری از رشد و توسعۀ روزافزون قارۀ هفتم برداریم.
منبع: گاردین