افزایش زنان به عنوان دانشمند در نقاشی‌های کودکان
ماری هالتون | ترجمه سحر طبیب‌زاده//
مطابق یک مطالعه جدید، کودکان آمریکایی این روزها در مقایسه با دهه‌های پیش دانشمندان زن بیشتری در نقاشی‌هایشان می‌کشند.
آزمون «یک دانشمند بکش» از دهه ۱۹۶۰ توسط جامعه‌شناسان در پژوهش‌های گوناگون اجرا شده است.
پژوهشگران دانشگاه نورث وسترن آمریکا پنج دهه این آزمون را تحلیل کرده‌اند.
زمانیکه از کودکان خواسته شد تا یک دانشمند بکشند، در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ کمتر از یک درصد زنی را به عنوان دانشمند می‌کشیدند اما این آمار در فاصله دهه ۸۰ تا امروز به ۲۸ درصد رسیده است.
با این وجود هنوز هم احتمال اینکه وقتی از کودکان خواسته شود دانشمندی را بکشند، به‌طور سنتی یک مرد را به تصویر بکشند بسیار بیشتر است.
پروفسور آلیس ایگلی، پژوهشگر این مطالعه، به BBC چنین می‌گوید: «این اثر همچنان که کودکان بزرگتر می‌شوند و نسبت به غلبه مردان بر دنیای علم آگاه‌تر، بیشتر خواهد شد.»
دیوید میلر، پژوهشگر اصلی تحقیق، هم می‌گوید: «این واقعیت که کودکان هنوز بیشتر دانشمندان مرد را می‌کشند تا زن، انعکاس محیط آنها است. با توجه به اینکه در برخی حوزه‌های علوم ما شاهد حضور کمتر زنان هستیم، نمی‌توان انتظار برابری داشت. با این وجود خوشبختانه شاهد تغییر کلیشه‌های کودکان در طول زمان هستیم.»
اگر چه حضور زنان در حوزه‌های علوم از دهه ۱۹۶۰ به‌طور چشمگیری افزایش یافته به‌طور متوسط دختران ۵۸ درصد و پسران ۹۶ درصد دانشمندان را مرد به تصویر می‌کشند.
مطالعات نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۱۳، ۴۹ درصد دانشمندان زیست‌شناس،۳۵ درصد شیمی‌دان‌ها و ۱۱ درصد فیزیک‌دان‌ها و فضانوردان در آمریکا زن بوده‌اند.
بیانکا رینیچ از دانشگاه مستقل برلین، که البته در این پژوهش نقشی نداسته است توجه ما را به این نکته جلب می‌کند که روشی که در این آزمون از کودکان خواسته می‌شود تا دانشمندی را تصویر کنند نیز احتمالا در حال تغییر است.
او چنین توضیح می‌دهد: «اگر چه در این پژوهش از عبارت «یک دانشمند بکش» استفاده می‌شود، اما تفاوت‌هایی در زمینه انجام آزمون و حتی عبارت وجود دارد؛ پاسخ‌های کودکان ممکن است تحت تاثیر پوستری در اتاق آزمون یا نحوه انتقال دستورالعمل قرار گیرد.
پروفسور ایگلی خاطر نشان می‌سازد که اگر چه این روش بی‌نقص نیست اما مقیاس غیر مستقیم و کارآمدی است که کودکان را تشویق می‌کند بی‌آنکه بدانند مورد آزمون قرار گرفته‌اند نظرشان را در مورد موضوعی ابراز کنند.
نویسندگان این پژوهش همچنین تاکید می‌کنند که کلیشه‌های رسانه‌ای نقش مهمی در تصور کودکان از دانشمندان دارد. با بررسی جزئیات نقاشی‌ها در حد امکان، بیشتر دانشمندان در این تصاویر روپوش‌های آزمایشگاهی بر تن و عینک بر چشم داشتند و سفیدپوست بودند.
نکته دیگر آنکه در این آزمون، تصاویر در یکی از دو جنسیت زن یا مرد تقسیم می‌شود.
اگرچه در پژوهش دانشگاه نورث وسترن «جنسیت نامشخص» نیز در فاکتورها وجود دارد، بیانکا رینیش می‌گوید که برخی پژوهش‌های پیشین ارزیابی تصاویر را به گزینش یکی از دو جنسیت زن یا مرد ملزم می‌کردند.
زمانیکه در یک پژوهش از کودکان خواسته شد تا یک معلم نیز بکشند، تنها یک چهارم آنها معلم‌های مرد کشیدند که این بیانگر وجود کلیشه‌های جنسیتی در سایر مشاغل هم است.
***