درباره تفاوت‌ها؛ یک دوستی معمولی
سحرسلطانی//
« سلام با من دوست می‌شی؟»
این جمله قدیمی و آشنایی است که والدین به خردسالان می‌آموزند تا شروع به معاشرت کنند و دنیایشان بزرگ شود: دوست خوب است. دوست‌ها می‌توانند آدمیزاد را بزرگ کنند، دوست داشتن یادش بدهند، حرف‌های تازه، بازی‌های جدید، کشف‌های بامزه، جاهای نادیده و تجربه‌های باصفا…
اما این تشویق‌ها و هل دادن‌های خردسالان برای توسعه دنیایشان یک روی دیگر سکه هم دارد که تا بابا و مامان نشوید طعمش را نمی‌چشید: «دوستت هم‌قدت باشه، هم‌سنت باشه، خانواده‌اش به ما بخورند، به هم بیایید و… »
هزاران دلواپسی و توصیه پیدا و پنهان، زیرپوستی و مستقیم که ناشی از پیش‌فرض‌ها و تجربیات والدین؛ شکست‌ها، رنج‌ها و دشواری‌ها از معاشرت‌ها و دوستی‌هایشان است.
حالا یک جوجه کلاغ سیاه که ۲ روز از جیک‌جیک و پریدنش می‌گذرد رفته با یک فیل گنده دوست شده و از مادرش مژدگانی هم می‌خواهد. مگر می‌شود؟ مگر داریم؟
مادر کلاغی می‌گوید: نه و جوجه کلاغی می‌گوید: بله.
چرا نمی‌شود؟ من پایین پر می‌زنم و او بالا می‌پرد. من روی صخره می‌خوابم و او روی چمن ولو می‌شود. هزاران داستان داریم که از زمین و آسمان تعریف کنیم.
و اتفاق می‌افتد. گفتگو مستدل، هم افقی و هم‌کرانه‌گی مادرِ نگرانِ جهاندیده با جوجه گشوده کم‌تجربه.
جوجه‌ای که قالب‌های سنتی دوست‌یابی را می‌شکند و نسبت‌ها را دوباره ترسیم می‌کند. جوجه‌ای که فرایند دوستی را می‌تواند فارغ از ابتدا و انتهایش تصویر کند و می‌داند خودش باید پای قرارداد رفاقت را امضا کند. جوجه کلاغی که خوب می‌داند یک «فیل معمولی» فقط یک فیل معمولی است و نباید از او انتظار پریدن داشته باشد. جوجه کلاغی که می‌داند برای همراهی با رفیق فیلی لازم نیست مانند او در آب‌های عمیق وارد شود و همچون او بشود.
جوجه کلاغ می‌داند پرنده است و کوچک؛ خودش را خوب توصیف می‌کند تصویر شفافی از خود و توانمندی‌هایش دارد، می‌داند رفیق فیلی بزرگش کیست و چطور زندگی می‌کند و «دوستی» این بهترین اتفاق زندگی موجودات زنده رخ می‌دهد. آیا آگاهی از خویشتن خویش نگرانی مادر را نخواهد کاست؟
کتاب «دوست بزرگ» شامل مفاهیمی مرتبط با «خودشناسی و دیگرشناسی» است؛ دو مفهوم «من و دیگری» در پی دیالوگ مادر و فرزندی ابتدا شفاف سپس نسبت‌یابی می‌شوند. بلند و کوتاه، بالا و پایین، کوچک و بزرگ، خشک و خیس، زمینی و هوایی و… دوگانه‌های توصیفی برای نشاندار کردن و طبقه‌بندی و تفکیک طرح نشده‌اند بلکه برای برقراری نسبت و شباهت‌یابی و شبکه‌سازی روابط فعال عنوان می‌شوند.
به زعم من کتاب «دوست بزرگ» یکی از بهترین و باکیفیت‌ترین کتاب‌هایی است که تا امروز در الفبا معرفی شده است. هماهنگی بسیار خوب بین تصاویر ساده با حداقل طیف رنگی و دیالوگ‌های موجز و شفاف کتاب دروازه‌ای برای ورود به مباحث خودشناسانه کودکان و حتی بزرگسالان است. من کی هستم؟ چی دارم که بقیه ندارند؟ دیگران کی هستند؟ چه ویژگی‌های جالبی دارند؟ شبیه من هستند؟ با من فرق دارند؟ چطور با هم دوست بشویم؟ چه قصه‌هایی برای تعریف با هم داریم؟ برای دوست خوبی بودن باید دوستان مشابهی باشیم یا نه؟(به قول قدیمی‌ها با هم تفاهم داشته باشیم؟)، آیا تفاوت‌ها ترسناک نیست؟ آیا تفاوت‌ها خطرناک نیست؟ سوالاتی که طرح و بحث روی آنها می‌تواند ضامنی باشد برای کاهش نگرانی والدین از ادراک زیستی کودکشان نسبت به دیگران و رفیق بازی‌هایشان.
اگر برای عیدی نوروز ۹۷ به کودکان دنبال کتابی خوب و موثر هستید «دوست بزرگ» سال و روزگار خوبی برای کودکان خواهد ساخت.
***
«دوست بزرگ» را بابک صابری نوشته و با تصویرگری مهرداد زائری از سوی کانون پرورش فکری منتشر شده است. نسخه فرانسوی دوست بزرگ برنده بهترین کتاب تصویری سال ۲۰۱۵ آلمان شده است.