معرفی بهترین کتابهای کودک؛ نامزدهای نهایی جایزه کارنگی
مترجم: سحر طبیبزاده//
مدال کارنگی یکی از قدیمیترین و باارزشترین جوایز کتاب کودک است که غالبا نویسندگان و تصویرگران کتاب کودک به آن اینطور اشاره میکنند: «همان چیزی که آرزو دارند ببرند.»
امسال هشتادمین سالگرد مدال کارنگی برگزار شد. نامزدهای جایزه سال ۲۰۱۷ را اعضای نهاد اهداکننده از اول سپتامبر ۲۰۱۶ تا ۱۴ اکتبر ۲۰۱۶ نهایی کردند و روتا سپتیس با کتاب «نمک دریا» در تاریخ ۱۹ ژوئن ۲۰۱۷ برنده نهایی اعلام شد.
در ادامه کتابهای نامزد دریافت این جایزه به اختصار مرور شده است.
راهنمای اسپاتنیک برای زندگی روی زمین
نویسنده: فرانک کاترل بویس
تصویرگر: استیون لنتون
انتشارات: مک میلان
گروه سنی: بالای ۸ سال
خانواده بلیدز در مزرعه کوچکی زندگی میکند و گاهی کودکان را به سرپرستی قبول میکند. این روزها پرز آمده تا با این خانواده زندگی کند. او اگرچه شاداب به نظر میرسد، هیچ حرفی نمیزند.
روزی پرز در را به روی غریبه ریزهمیزه عجیبی با کولهای بر پشت میگشاید با نام اسپاتنیک که از آنجا میگذرد. اعضای خانواده دستی بر سر اسپاتنیک میکشند و او را پسر خوب مینامند، گویی فکر میکنند اسپاتنیک سگ است، ولی معلوم میشود او درحال نوشتن راهنمایی در مورد زمین است با عنوان «۱۰ کاری که باید روی زمین انجام داد» و پرز را هم با خود به سفر میبرد تا این کارها را پیدا کنند.
این کتاب باتوجهبه ویژگی خاص نویسنده، یعنی آمیختن بیعیبونقص شوخطبعی و گیرایی با شخصیتهای رئال انسانی موجود در طرح داستانی دقیقی از ماجرایی بدیع و فانتزی، به شکل اعجابآوری ظریف و هوشمندانه است.
ترکیب رضایتبخشی از ایدهها در داستان وجود دارد که همزمان خواننده را به تفکر و خنده وامیدارد. نویسنده مهارت ویژهای در بهرهوری از فانتزی دارد تا در مورد دنیایی که در آن زندگی میکنیم، نحوه ارتباط با یکدیگر و اینکه تنها ارتباطات مهم است چیزهایی بگوید. این همان چیزی است که به بهترین شکل میان پرز و پدربزرگ مبتلا به آلزایمرش ترسیم شده و پایان این داستان الهامبخش هم متأثرکننده و هم باورپذیر است.
گنجشک استخوانی
نویسنده: زانا فرایلون
انتشارات: کودکان اوریون
گروه سنی: بالای 11 سال
سبحی، که در کمپ پناهندگان به دنیا آمده، تنها چیزی که از دنیا میداند این است که قدش به اندازه دستکم نوزده گره الماسی حصار است، ژاکتهای زیبا زیاد دوام نمیآورند و شبها خواب میبیند که دریا به چادر او میرسد و همراه خود گنجهای عجیبوغریب میآورد. دریا یک روز جیمی را برایش میآورد که دفترچه یادداشتی به همراه دارد که میگوید قادر نیست بخواندش و گردنبندی استخوانی به شکل گنجشک هم بر گردن دارد. جیمی با سبحی آنسوی حصارها رفاقتی غیرمنتظره آغاز میکند. وقتی سبحی داستان شکلگیری خانواده جیمی را با صدای بلند میخواند، هر دو کودک به اهمیت داستان خودشان در شکلگیری آیندهشان پی میبرند.
این رمان مهم، که از دیدگاه معصومانه و ساده یک کودک در زمان درست و بجایی نگاشته شده، قدرت سیالیت روح انسان را و نیز خطراتی را به تصویر میکشد که مردم حاضرند به جان بخرند تا صدایشان شنیده شود.
توصیفات مهیج و فراموشنشدنی سبحی از زندگی در کمپ حس ترس محصور بودن در تنگنای کمپ را ماهرانه ترسیم میکند، درعینحال تخیلات شفاف سبحی و علاقهاش به قصه برایش فرصت بسیار مطلوبی برای گریز از وضعیت ترسناک زندگی واقعیاش فراهم میسازد.
طرح داستان ماهرانه با درهمآمیختن و روایت دو مسیر داستانی متفاوت دو قهرمانش و فراهم آوردن امکان تأثیرگذاری متقابل آنها بر زندگی یکدیگر به پیش میرود. پایانبندی داستان نیز، اگرچه ساده و خوش نیست، امیدآفرین است.
بوی خانههای دیگران
نویسنده: بونی سو هیچکاک
انتشارات: فابر و فابر
گروه سنی: بالای 13 سال
این کتاب پردهای است پرنقشونگار از روایت چهار سرنوشت در چهار فصل متفاوت در فضای زندگی آلاسکایی و طبیعت آلاسکایی.
روث، دورا، آلیس و هانک هرکدام دلمشغولیها و اضطرابهای خود را در خانهاش دارد. داستان و شخصیتها که پیش میروند، آنها متوجه شباهتها و ارتباطات بین داستانها و رازهایشان با یکدیگر میشوند.
در این داستان پرشور درباره خانواده، عشق، تراژدی و رهایی حتی یک کلمه زائد نیست. فصلهای کوتاه، با تغییر متناوب راوی، خواننده را در روند داستان غرق میکنند، درحالیکه بین سرعت پیشرفت داستان و تفکربرانگیزی آن نیز تعادل وجود دارد.
چهار قهرمان داستان با زیرکی و ظرافت برساخته میشوند و مشکل بتوان باور کرد که آنها حقیقی نیستند. در واقع نویسنده با زبردستی موفق شده است دنیایی باورپذیر خلق کند.
ستارگان در انحنای ماه اکتبر
نویسنده: گلندا میلارد
انتشارات: الد بارن
گروه سنی: بالای 12 سال
آلیس 15 سال دارد، با موهایی به سرخی آتش و پوستی به سپیدی استخوان. اما چیزی درون او ویران شده است.
او بر اثر ضربه دچار آسیب مغزی شده است. مانی، که زمانی کودکسرباز بوده، 16 ساله است و همه خانوادهاش را از دست داده. مانی نخستینبار آلیس را روزی میبیند که او روی سقف زنگزده خانه مشرف به رودخانهاش نشسته است، مانند مجسمهای بر کشتیای قدیمی که ستارگان را درمینوردد. مانی شعری در جیبش دارد که آن را حفظ است و مطمئن است که آلیس آن را سروده. وقتی آن دو یکدیگر را ملاقات میکنند، عشق و التیام را درمییابند.
این کتاب، که به روایت بهیادماندنی و متمایز این دو شخصیت میپردازد، داستان تأثربرانگیز دو نوجوان زخمدیده است که رستگاری و امید را در عشق به یکدیگر مییابند.
استفاده نویسنده از شعر بهعنوان ابزاری برای آلیس تا عمیقترین احساساتش را منتقل کند و به دنیای اطرافش برساند، باتوجهبه ساده بودن اشعار، بسیار عالی است. اشعار و نوشتار ممتاز نویسنده موجب خلق قوی شخصیتها شده و تصویر دقیقی از مکان ارائه میدهد. وقتی داستانهای غمانگیز این دو بیان میشود حالوهوایی دراماتیک بر فضای رمان حاکم میشود که تمام اجزای تشکیلدهنده آن را بهگونهای بسیار رضایتبخش با یکدیگر همراه میسازد.
بِک
نویسندگان: مل پیت و مگ روسوف
انتشارات: کتاب واکر
گروه سنی: بالای 16 سال
در تناوب میان عشق و خشونت، بک رمان تاریخی فوقالعاده گیرایی است که داستان بقا، عشق در دوران مشقت و مبارزه علیه نابرابری را روایت میکند. بک، که از مراقبانش خیانت دیده، زندگی را بهعنوان برده آغاز میکند و پس از آنکه در فرصتی مناسب فرار میکند، سفری آغاز میکند در جستجوی آزادی و یافتن مکانی که به آن متعلق باشد؛ سفری که در طول آن با ماجراها، خطرات و تعصبات روبرو میشود.
بک، با داستانی گیرا، از ابتدا تا انتها نوشتاری بیانقطاع دارد که توانسته است میان توصیف دقیق خشونت و ملایمتر کردن تدریجی لحن، بهموازات پیشرفت داستان و قهرمان اصلیاش، تعادل برقرار سازد.
شخصیت بک حاضرجواب، خودمانی و بسیار باورپذیر است و با بسیاری از شخصیتهای چندوجهی برخورد میکند. این داستان با خواننده باقی میماند تا یادآوری کند باوجود تبعیض و مشکلات، عشق و امید و نیکی هم در دنیا وجود دارد.
قطارسوار
نویسنده: فیلیپ ریو
انتشارات: دانشگاه اکسفورد
گروه سنی: بالای 12 سال
شبکهای بزرگ و دنیایی پیچیده و شگفتآور وجود دارد که در آن قطارهای هوشمند متقاطع در کهکشانها سفر میکنند. آنجا همچنین مکانی پر از خطرات بزرگ است، بهخصوص برای شخصیت اصلی یعنی ذن، دزد خردهپایی که روزی به سرقتی بسیار بزرگتر از آنچه فکرش را میکرد دست میزند که او را وارد ماجرایی هیجانانگیز و پرمخاطره میسازد. اما آیا کلید اصلی شبکه بزرگ ذن است یا آنچه به سرقت برده؟ چرا بسیاری از مقامات و مسئولان مهم در پی او هستند و چه کسی در طول مسیر حامی او خواهد بود؟
توصیف این رمان از آن جهت که ترکیبی از ژانرهای علمی-تخیلی، احساسی و هیجانی است دشوار مینماید. نویسنده با استفاده از زبان و بیانی بسیار مبتکرانه، که طرح داستانی پیچیده اما خوشساخت را پیریزی میکند، دست به خلق جهانی کامل زده است.
طرح داستان، با بهرهگیری از طنز و هوشمندی، خلاقانه و روان باقی میماند. شخصیتهای داستان بهقدری واقعگرایانه و جذاب به تصویر کشیده شدهاند که بهآسانی میتوان با آنها ارتباط برقرار کرد. حتی شخصیتهای فرعی جذاب و شفافاند. در دل واکاوی و کشف شخصیتهای غیرانسانی، آنچه انسان باید باشد واکاوی میشود و همینطور انتقادات تندی به جامعه زیرکانه طرح میشود.
این کتاب اثری جذاب و از نظر عاطفی رضایتبخش است که با کاربرد زبانی مهیج خواننده را در خود غرق میسازد.
نمک دریا
نویسنده: روتا سپتیس
انتشارات: پافین
گروه سنی: بالای 13 سال
اوائل سال ١٩٤٥ است و عدهای با ناامیدی، برای رسیدن به کشتیای که آنها را از سرزمین جنگزده ببرد، در حال عبور از آلماناند. چهار جوان، هرکدام اسیر رازهای تاریک، سرگذشت فراموشنشدنیشان را نقل میکنند. این رمان تأثیرگذار برگرفته از داستانی واقعی از دوران جنگ جهانی دوم است. وقتی کشتی آلمانی ویلهلم گوستلوف در همان سال غرق شد، حدود 9000 پناهجوی غیرنظامی، شامل کودکان، بر آن سوار بودند که تقریبا همگی غرق شدند. سپتیس بهزیبایی داستان آنها را نقل میکند.
در سرتاسر داستان، همانطور که شخصیتها را دنبال میکنیم، حالوهوای داستان بهکمال اداره میشود: ابتدا از طریق بیان فرسودگی و خستگی در طول سفر به بندرگاه و بیان اضطراب و دلهره نداشتن بلیت، سپس با ازدحام جمعیت و دریازدگیهای روی کشتی و سرانجام در بیم و امید در خاتمهای فاجعهبار.
ساختار کتاب عالی است، با فصلهای کوتاهی که داستانهایی درهمتنیده نقل میکنند و بهآرامی رازهای چهار راوی آن را بازمیگشایند. در اطراف این راویان شخصیتهای جذاب، جالب و گاهی نیز ترسناکی وجود دارند که با داستانهای جمعی آنها وقایع تاریخی زنده میشود.
این کتاب اثر زیبایی است که به یکی از مهیبترین وقایع جنگ جهانی دوم جان میبخشد که کمتر شناخته شده.
گودال گرگ
نویسنده: لورن والک
انتشارات: کتابهای کودک کورگی
گروه سنی: بالای 10 سال
داستان در پنسیلوانیای سال ١٩٤٣ اتفاق میافتد، در محلهای که همه یکدیگر را میشناسند یا اینطور گمان میکنند.
زندگی آنابل از روزی که بتی بیرحم و سلطهگر میآید تا با پدربزرگ و مادربزرگش زندگی کند زیرورو میشود. بتی مهارت بسیاری در خلق موقعیتهای نامطبوع دارد، اما ناگهان ناپدید میشود و همه به توبی شک میکنند؛ شخصیت ساکت و مرموزی که در نزدیکی گودال گرگ زندگی میکند.
زبان مورداستفاده در این اثر با ظرافت حالوهوای امریکای روستایی دهه ١٩٤٠ را منتقل میکند. بیریایی و سادگی کلام بهوضوح رسوم آن زمان و جوانی راوی را میرساند.
تکتک شخصیتها شفاف و باورپذیرند و بهخوبی پرداخته شدهاند. علاوهبرآن جزئیات محلی و بومی بهخوبی دیده شده است. این اثر واکاوی صادقانهای است از عقاید ناچیز و بیعدالتی، بدون آنکه به دام احساسیگری افراطی بیفتد، و در محدوده داستان به پرسشهای اخلاقی میپردازد. در بخشهایی از داستان سایهای از داستان «کشتن مرغ مقلد» دیده میشود که آن را خواندنیتر و غنیتر کرده است.