ساده‌شدن پذیرش فرزندخوانده برای زنان مجرد
طی سال ۱۳۹۵، آمار فرزندخواندگی در استان تهران ۳۴ درصد افزایش یافته است. این گفته‌های اخیر احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. به گفته او، تسهیل در قوانین پذیرش فرزند یکی از دلایل افزایش فرزندخواندگی در ایران است. در این بین، سهم زنان مجرد متقاضی نیز در ارائه درخواست برای پذیرش فرزند، سهم قابل‌توجهی است.
احمد میدری در گفت‌وگو با ایرنا گفته است: به‌دلیل سهولتی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعمال کرده، فرزندخواندگی نسبت به گذشته افزایش یافته است. وی با بیان اینکه قوانین سخت برای فرزندخواندگی کاهش یافته، گفت: بر‌اساس قوانین جدید، زنان مجرد هم می‌توانند کودکی را به فرزندی بپذیرند. به نظر می‌رسد اشاره او به طرح امید موقت، واگذاری کودکان به دختران و زنان تنها، ایرانیان خارج از کشور است که موجب افزایش درصد فرزندخواندگی در کشور شده است.
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی پیش‌تر اعلام کرده بود شرایط فرزندخواندگی تسهیل شده است و از این پس خانواده‌های دارای فرزند نیز می‌توانند فرزندخوانده بپذیرند. به گفته وی، در تاریخ ۱۴ تیر سال ۱۳۹۴ آیین‌نامه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست تصویب شد که این آیین‌نامه درواقع نحوه فرزندخواندگی و حضانت را در ایران تعیین می‌کند و باید گفت این آیین‌نامه چند تغییر مهم نسبت به قانون مصوب سال ۱۳۵۳ دارد.
قبل از تصویب این قانون تنها خانواده‌هایی می‌توانستند فرزندخوانده داشته باشند که فرزندی نداشتند اما اکنون با قانون جدید خانواده‌های دارای فرزند نیز که تمایل به فرزندخواندگی دارند می‌توانند برای این کار اقدام کنند.
این درحالی است که چندی قبل عبدالرحیم تاج‌الدین، مدیرکل دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز از مرخصی ۸۴ روزه برای زنان شاغل دارای «فرزندخوانده» خبر داده بود. به گفته او، مادران شاغلی که کودکی را از بهزیستی به فرزندخواندگی قبول می‌کنند، امکان استفاده از مرخصی دوره مراقبت را خواهند داشت. بر این اساس، مدت این مرخصی زایمان یا به عبارت بهتر مرخصی دوره مراقبت، ۸۴ روز است و مشمول زنانی می‌شود که کودکانی تا سن زیر سه سال را از بهزیستی به حضانت گرفته باشند. این بخشنامه از ابتدای اسفند ۹۵ توسط سازمان تامین اجتماعی ابلاغ شده و لازم‌الاجرا شده است.
اصلاحاتی که در بند «۲۱» قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست در سال ۱۳۹۳ صورت گرفت به این شرح بود که قبلا زنی که سرپرستی افراد تحت حمایت این قانون را به عهده می‌گرفت از مزایای حق اولاد و مرخصی دوره مراقبت بهره‌مند نبود که با پیگیری و رایزنی‌های دولت، زمینه ارائه این خدمت حمایتی فراهم شد و این دسته از مادران می‌توانند طبق ماده «۶۷» قانون تأمین اجتماعی از ۸۴ روز مرخصی کمک بارداری موقت برخوردار شوند.
طبق این دستورالعمل، آن دسته از زنانی که رحم خود را برای فرزنددار شدن در اختیار دیگری می‌گذارند و همچنین زنانی که قرار است این فرزندان را بزرگ کنند نیز با ارائه مدارک بیمه‌ای و پزشکی خود می‌توانند از این مرخصی استفاده کنند.
آمار دقیقی از مشمولان این طرح ارائه نشده است اما گزارش‌ها نشان می‌داد که در دو ساله اخیر، از ۲۴ هزار و ۵۰۰ فرزند بهزیستی، ۱۰ هزار نفر به حضانت خانواده‌ها درآمده‌اند و بالاترین آمار مربوط به تهران است.
تسهیل شرایط قبول فرزندخوانده باعث شده است فرصت خوبی برای آن تعداد از زنان مجردی که در خواست پذیرش فرزند را دارند، فراهم شود. به گفته میدری، معاون رفاه اجتماعی دختران و زنانی که ازدواج نکردند یا تنها زندگی می‌کنند نیز می‌توانند در صورت تمایل برای پذیرش فرزند اقدام کنند، این دو محدودیت فرزندخواندگی در قانون جدید برطرف شده است.
بر اساس قانون، قبل کسر مشخصی از دارایی افراد به فرزندخوانده تعلق می‌گرفت و با توجه به عدم پذیرش این موضوع توسط برخی خانواده‌ها مقرر شده است بر‌اساس قانون جدید، یک خانواده می‌تواند با حکم دادگاه با کسر کمتری از دارایی‌ها و درواقع با تضمین کمتری فرزندخوانده داشته باشد.
همچنین بر‌اساس گزارش‌ها، تا پیش از این، افراد متقاضی اول به دادگاه و سپس به بهزیستی مراجعه می‌کردند اما در فرایند جدید، فرد مستقیم به بهزیستی مراجعه می‌کند و در آنجا فرایند‌های حقوقی انجام می‌شود و در فرایند آخر افراد به دادگاه مراجعه می‌کنند.
طبق آیین‌نامه جدید، سن فرزندخواندگی نیز تسهیل شده است؛ به‌طوری‌که در گذشته سن افراد برای فرزندخواندگی باید کمتر از ۱۲ سال می‌بود که این مورد به ۱۶ سال افزایش پیدا کرده است. معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اعلام اینکه با آیین‌نامه جدید ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز می‌توانند فرزندخوانده انتخاب کنند که این افراد با همکاری بهزیستی می‌توانند کودکان و نوجوانان ایرانی را به‌عنوان فرزندخوانده بپذیرند.
بااین‌حال، پذیرش فرزندخوانده در شهرهای بزرگی چون تهران با برخی چالش‌ها روبه‌رو است. تمایل خانواده‌ها به پذیرش فرزند زیر دو سال باعث شده، آن تعداد از کودکانی که در سنین بالاتر مثلا ۶ تا ۷ ساله به سر می‌برند، کمتر مورد درخواست حضانت قرار گیرند. در این میان، بیشترین درخواست فرزندخواندگی برای دختران کمتر از دو سال است و این کودکان در راس فرزندخواندگی‌های سازمان بهزیستی کشور قرار دارند.
بر اساس ضوابط، زوجین که پنج سال از ازدواج آنها گذشته باشد و پزشک تایید کند که آنها صاحب فرزند نمی‌شوند می‌توانند برای اعلام تقاضا به بهزیستی مراجعه کنند. سلامت روان، تملک مالی و اجتماعی مولفه‌های مهم برای فرزندخواندگی است.
علاوه‌بر این شرایط، کارشناسان بهزیستی تناسب سنی بین زوجین با فرزند مورد تقاضا را بررسی می‌کنند و از واگذاری فرزند به متقاضیانی با سنین بالا یا کم‌توان خودداری می‌کنند. در صورت واگذاری فرزندخوانده به خوانده تحت نظارت بهزیستی ۶ ماه زندگی آنها با همدیگر به طول می‌انجامد تا یقین حاصل شود بهترین گزینه‌ها برای کودک در نظر گرفته شده است و پس از رسیدن به یقین شرایط برای نام‌گذاری و شناسنامه کودک به اسم پدر و مادر جدید از طریق دادگستری فراهم می‌شود.