تلگرامخانهای بهاسم تهران/ آیا فرزندپروری از راه تلگرام امکانپذیر است؟
مرسده عامری//
زمانی تلگرامخانه (تلگرافخانه) جایی بود که مردم به آن مراجعه میکردند تا پیغامهای کوتاه و ضروری خود را به دوردستها بفرستند. این روزها اما تلگرام اپلیکیشنی است که بهگمانم تن ساموئل مورس را در گور میلرزاند.
آدمها در تهران پشت فرمان اتومبیل، وسط بهترین و گرانترین کنسرتها و تئاترها، در سوپرمارکتها و مغازهها مشغول خواندن و جواب دادن به پیغامهای تلگرامی هستند که در قالب تولید انبوه به تلفن هوشمندشان سرازیر میشود. حتی کودکان زیر ۶ سال به تلگرام والدین خود سر میزنند تا بلکه ویدیو یا آهنگی بیابند و چند دقیقهای با آن سرگرم شوند.
در بین کانالهای تلگرامی با موضوعات متعدد، اخیرا کانالهایی در مورد فرزندپروری و آموزش و پرورش کودک و والد افزایش روزافزون داشته است. این کانالها بعضا اطلاعات ضدونقیضی به والدین ارایه میکنند و والدین بینوا گیج میشوند که: بالاخره کدام روش درست است، کدام روش تربیتی را برگزینم و کدام راهکار برای تربیت فرزندم قابل اجراست؟
برخی والدین با امید یافتن راهحلهایی که در عرض چند دقیقه یا یک روز مشکل فرزندشان را حل کند به این کانالها مراجعه میکنند.
این روزها ورق زدن و خواندن کتاب یا مراجعه به مشاور از حوصله عدهای خارج شده است. آنها میخواهند به کسب اطلاعات تربیت فرزند از تلگرام در پشت فرمان اتومبیل و وسط کنسرت بسنده کنند.
امروزه کانالها و گروههای تلگرامی مربوط به کودکان به چند دسته تقسیم میشود:
دسته اول
کانالهایی که مطالب تخصصی از روانشناسان و متخصصان کودک ارایه میکنند.
کانالهای معرفی کتاب برای والدین یا کودکان.
کانالهایی که کلاسهای باکیفیت و مفید برگزار میکنند که در هر کدام از آنها کودک نقاط قوتی پیدا میکند یا جنبههایی را در خود تقویت میکند.
دسته دوم
کانالها یا گروههای مربوط به کلاسها و کارگاهها که عکسهایی از فعالیتهای خود منتشر میکنند، مثلا کلاسهای کودکان زیر ۶ سال یا کارگاههای مادر و کودک.
در این کانالها عکسهایی دیده میشود از کودکانی که با کفش و لباس داخل رنگ رفتهاند و تمام زمین کلاس و خودشان را از سر تا پا رنگ کردهاند، کودکانی که به مهد دوزبانه یا دانشمندپرور میروند، کودکان دوسالهای که در کلاس آشپزی شرکت میکنند و چهارسالههایی که تنبک مینوازند.
این کلاسها، که گاهی متخصصان و گاهی غیرمتخصصان ادارهشان میکنند، طرفداران متعددی دارند و عده بسیاری در آنها شرکت میکنند.
دسته سوم
کانالهایی که برنامههایی برای سرگرمی و اوقات فراغت کودکان دارند.
جایی که بیش از همه فعالیت و ادبیات غیرحرفهای در آن دیده میشود دقیقا همین بخش است. این بخش در قالب گردش، کلاس و کارگاه ارایه میشود. برخی از این کلاس/کارگاهها اسمهای انگلیسی بیربط به فعالیت کلاس دارند و بعضی اسمهای عجیبوغریب. در این دسته کارگاههایی هم هستند که بههیچعنوان معنای کارگاه ندارند و درواقع امکان یا فعالیتی آزاد محسوب میشوند، مثل کارگاه شنبازی، کارگاه جشن و شادی مادر و کودک، كارگاه لمس حيوانات یا کارگاه پدر و کودک.
در تبلیغی خواندم که اسم کارگاه را نوشته: «کارگاه یکروزه خیلی عالی و جذاب»! در این تبلیغ ذکر نشده که چیزهای عالی و جذاب چه چیزهایی هستند و چه چیزی آموزش داده میشود یا چه کاری در این روز انجام میشود.
در بعضی از کانالهای نامبرده زبان و ادبیات فارسی دستخوش تغییرهای عجیبوغریبی میشود. این مساله اما تنها محدود به تلگرام نمیشود و مسالهای است که ذهن عدهای از نویسندگان و پژوهشگران و نیز تمام کسانی را مشغول کرده که مدام از خود میپرسند زبان فارسی دارد به کجا میرود.
برخی کانالها از ادبیات عامیانه، ابداعی، لوس یا غیرحرفهای برای مخاطب قرار دادن والدین کودکان کمسنوسال استفاده میکنند؛ مثلا «مامانهای قشنگ»، «کوچولوهای ناز» و «پذیرایی از مامانا و شاپرکها» یا فعالیتهایشان را اینگونه توصیف میکنند: «فعالیتها: کلا هر تفریح و گردش شاد و مفرح مناسب برای فرزندان عزیزمون که کلی بخندن و شاد باشن» یا «بزن و برقص و شادی همراه کودکان دوستداشتنی». گاهی از کلماتی استفاده میکنند که بهنوعی چشموهمچشمی در آنها هست؛ مثلا «تولد بههمراه گيفت خوشگل خارجی برا كوچولوها». یا کلماتی بهکار میبرند که برای مخاطب نامفهوم است، بدون توضیح کافی، مثل شیوه آموزش play & learn، کلاسهای خلاقیت بهروش فنلاند، مهارتهای زندگی بهروش سوئیس با نظارت مستقیم پردازشگر مغز.
و اما تبلیغات
با دیدن تبلیغاتی مثل «شروع دورههای تخصصی زبان خردسالان» دو فکر به ذهن خطور میکند: یکی اینکه خردسالان به زبانی غیر از بزرگسالان صحبت میکنند و بقیه باید بروند این زبان تخصصی را بیاموزند و دیگر اینکه خردسالان دانشمندانی هستند که به دانشگاه میروند تا زبان تخصصی رشتهشان را بیاموزند تا راههای پژوهش بر آنها هموارتر گردد!
در ادامه تربیت دانشمندان کوچک همچنین به تبلیغاتی برای کارگاههای نوآوری مثل کارگاه تلفیقی نجاری و آشپزی برای کودکان ۲ تا ۴ سال برمیخوریم.
با دیدن تبلیغهایی چون «جلسه آموزشی روانشناسی همراه با پذیرایی: میوه، شیرینی، ناهار، موسیقی در تالار» به این فکر میکنم که این روزها کسانی در بازار مکاره تلگرام به روانشناسی و تخصص چوب حراج زدهاند.
بعد از مطالعه مطالب تعداد زیادی از این دست کانالها، به این فکر میکنم که چطور ممکن است فرزندپروری سالم از راه تلگرام با ملغمهای از اطلاعات ضدونقیض امکانپذیر باشد، درحالیکه تابهحال این امر کاری پیچیده و ظریف بوده است؛ کاری مستلزم زمان، حوصله و دانش بسیار.