مثل گل سرخ؛ ویدیوی آموزشی برای جلوگیری از تنبیه بدنی دانشآموزان

مریم نظری
در ماههای گذشته چندین بار اخبار مبنی بر تنبیه شدید بدنی کودکان در مدارس احساسات عمومی را جریحهدار کرد و بر اثر پیگیری رسانهها قولهایی مبنی بر برخورد با خاطیان داده شد. نکتهای که در این ماجراها به چشم آمد شدت عمل معلمان در ضربوشتم و وارد کردن آسیب جسمی شدید به کودکان بود که اگر این وقایع به این شدت رخ نمیدادند احتمالا مانند اغلب موارد دیگر، که هر روز در مدارس رخ میدهند، به فراموشی سپرده میشدند. بر اساس ماده ۷۷ آییننامه اجرایی مدارس 1 «اعمال هرگونه تنبیه از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی جهت تنبیه ممنوع است و در اعمال تنبیهات نباید بین دانشآموزان تبعیض و استثنایی قایل شد.» در این آییننامه تخلف دانشآموزان تعریف شده و شیوههای مقابله با تخلف نیز در ماده ۷۶ به شرح زیر تعریف شده است:
دانشآموزان متخلفی که راهنماییها و چارهجوییهای تربیتی در آنها مفید و موثر نمیافتد، با رعایت تناسب به یکی از روشهای زیر مورد تنبیه قرار میگیرند:
۱. تذکر و اخطار شفاهی بهطور خصوصی
۲. تذکر و اخطار شفاهی در حضور دانشآموزان کلاس مربوط
۳. تغییر کلاس، در صورت وجود کلاسهای متعدد در یک پایه، با اطلاع ولی دانشآموز
۴. اخطار کتبی و اطلاع به ولی دانشآموز
۵. اخراج موقت از مدرسه با اطلاع قبلی ولی دانشآموز، حداکثر برای مدت سه روز
۶. انتقال به مدرسه دیگر.
بنا به گفته مسعود غفاریراد، کارشناس حقوق، «اگر معلم یا هر یک از مسوولان مدرسه مبادرت به تنبیه بدنی دانشآموزان یا سایرتنبیهاتی کند که طبق ماده ۷۷ آییننامه اجرایی مدارس ممنوع شده، مرتکب تخلف اداری شده است و والدین دانشآموز میتوانند مراتب را با طرح شکایت به هیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان، مستقر در هر وزارتخانه، اعلام و پیگیری کنند. همچنین براساس ماده ۱۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری، چنانچه تخلف کارکنان دولت بهگونهای باشد که با یکی از مصادیق مجرمانه ذکرشده در قوانین جزایی مطابقت کند، علاوه بر پیگیری در هیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری، باید برای رسیدگی به جنبه کیفری موضوع مراتب به مراجع قضایی ذیصلاح ارسال شود.» 2
همچنین در ماده ۴ قانون حمایت از کودک و نوجوان 3، مصوب آذر ۸۱، آمده است که «هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و مرتکب به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس و یا تا ده میلیون (۱۰۰۰۰۰۰۰) ریال جزای نقدی محکوم میگردد.»
علیرغم وجود چنین قوانینی، تنبیه فیزیکی و روانی دانشآموزان هنوز ادامه دارد. هنوز در فرهنگ عمومی جامعه تنبیه بدنی تا زمانی که آسیب شدیدی به جسم کودکان نزند پذیرفتهشده است. هنوز کودکان بسیاری هستند که تنبیه شدن در مدرسه را، بهدلیل ترس از تنبیه مجدد در خانه، از خانوادهشان پنهان میکنند. هنوز از نظر خیلیها تنبیه بدنی جنبه خیرخواهی برای کودک و آیندهاش دارد. شیرزاد عبداللهی، کارشناس امور آموزشی، میگوید: «این تفکر در میان معلمان وجود دارد که تنبیه عامل بازدارنده دارد. معلمان میگویند دانشآموزانی که در خانه عادت به کتک خوردن دارند و جز زبان زور چیزی نمیفهمند و تعدادشان هم در کلاس بسیار زیاد است، باید بترسند و باید ساکت بنشینند تا ما بتوانیم بقیه دانشآموزان را ساکت بکنیم. در اصل تنبیه یک عامل تربیتی است؛ بنابراین تنبیه هنوز منسوخ نشده و ما در فرهنگ مردم، افکار عمومی و در سیستم آموزشی عناصری از قدیم داریم.» 4
کودکان، خانوادهها، معلمان، آموزشوپرورش و سیستم حقوقی اجزای مختلف این چرخه ناسالماند. ناآگاهی کودکان و خانوادهها از اجزای مهم این سیستم ناسالم است. برای ریشهکن شدن واقعی این معضل آگاهیبخشی به کودکان، خانوادهها و معلمان از ضروریات است. کودکان و خانوادهها باید بدانند که تحت هیچ شرایطی تنبیه بدنی جنبه مثبتی ندارد و باید آسیبهای روانی و جسمی را بشناسند و نسبت به آنها حساس باشند. دانستن حقوق اولیه و داشتن امنیت برای بیان این آسیبها در محیط خانواده قدمهای اولیه در راه جلوگیری از مخفی ماندن این معضلاند.
یکی از دیگر از کارهایی که میتواند به کودکان و خانوادهها برای مقابله با این معضل کمک کند وجود موسساتی است که به این کودکان و خانوادههایشان، با رعایت حریم شخصی و امنیت آنها، مشاوره حقوقی و روانشناسی ارایه دهد. متاسفانه در ایران مرکزی نداریم که بهطور تخصصی در این زمینه فعالیت کند. یکی از مراکزی که در زمینه کمک به کودکان و نوجوانان فعالیت میکند انجمن حمایت از حقوق کودک و نوجوان است. صدای یارا، اولین خط تلفنی کمک فکری به کودکان و نوجوانان، از دیماه سال ۱۳۷۹ بههمت انجمن حمایت از حقوق کودکان شروع به کار کرده است و سعی میکند به هر کودک و نوجوانی، صرفنظر از طبقه اجتماعی، جنسیت، نژاد، استعداد و هر وجه تمایز دیگر، در زمان ضرورت کمکهای فکری مناسب برساند.
الفبا در واکنش به رویدادهای تلخ این روزها ویدیوی «مثل گل سرخ» را برای آگاهی دادن به کودکان و خانوادهها ترجمه و صداگذاری کرده است. این ویدیو سعی میکند، علاوه بر اینکه کودکان و خانوادهها را متوجه حقوق خود سازد، مرکزی برای ارایه کمک مشاورهای نیز معرفی کند. الفبا در ویدیوی «کمل؛ پیشگیری از آزار جنسی کودکان» شماره تلفن اورژانس اجتماعی را به خانوادهها معرفی کرد و این بار سعی کردهایم خانوادهها و کودکان با مرکز حمایتی صدای یارا نیز آشنا شوند.
[easy_media_download url=”https://www.kranich.com/alephba.org/cms/wp-content/uploads/2016/06/مثل-گل-سرخ.mp4″ text=”دانلود نسخه موبایل”]
****
منابع
[۱] قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، مصوب ۱۳۸۱
[۲] قوانین درباره تنبیه بدنی دانشآموزان چه میگویند؟
[۳] آییننامه اجرایی مدارس
[۴] چرا تنبیه بدنی در مدارس ایران منسوخ نمیشود؟