کم‌رنگ کردن کلیشه‌های جنسیتی در ذهن بچه‌ها
نویسنده: الهام فخرایی//
کلیشه‌های جنسیتی یعنی آنچه در قالب جملاتی مانند «صورتی رنگ دخترهاست» یا «همه پسرها خروس جنگی‌اند» و از این قبیل خودش را نشان می‌دهد و چیزی را به جنس خاصی محدود می‌کند. در نگاه اول شاید به‌نظر برسد که در دنیای مدرن فعلی این کلیشه‌ها کم‌رنگ شده، اما کافی است خودمان، جامعه و رسانه‌های جمعی نظیر شبکه‌های ماهواره‌ای و ارتباطی، تلویزیون، مجلات، کتاب‌ها و بازی‌های ویدیویی را کمی زیر نظر بگیریم و دقیق باشیم؛ مطمین باشید نمونه‌های بسیاری پیدا می‌کنیم که به‌صورت غیرمستقیم پیام‌هایی درباره جنسیت به کودکان منتقل می‌کنند. وسعت منابع ارتباطی و اطلاعاتی قطعا پاک‌سازی فضای فرهنگی را از این کلیشه‌ها ناممکن می‌سازد؛ بنابراین شاید بهترین راه این باشد که به‌جای منتظر نشستن یا بی‌اعتنا بودن به این موضوع، نسبت به تک‌تک این پیام‌ها حساس باشید و درباره‌شان با کودک و نوجوان خود صحبت کنید.
قدم اول: کسب اطلاعات لازم
قدم اول برای گفتگو درباره کلیشه‌های جنسیتی این است که شما، به‌عنوان والدین یا بزرگسال مرتبط با کودک، اطلاعات و آگاهی لازم و کافی داشته باشید. بنابراین قبل از آموزش و گفتگو با بچه‌ها سعی کنید نخست اطلاعات لازم را از طریق مطالعه یا شرکت در کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی مرتبط کسب کنید.
قدم دوم: اصلاح نگرش‌ها و باورهای شخصی
قدم دوم اصلاح نگرش‌ها و باورهای شخصی خودتان درباره زن یا مرد بودن و تبعات آن است؛ زیرا هرچه والدین و اطرافیان کودک نسبت به خود و هویت جنسی‌شان احساس بهتری داشته باشند، راحت‌تر می‌توانند جنسیت خود را به‌نحو موثر و مثبت به فرزندان فرافکنی کنند. به‌خصوص در زمینه نقش‌های جنسی، هویت جنسی و نیز روابط انسانی، نگرش شخصی شما می‌تواند به‌طور غیرمستقیم باورهای فرزندتان را از مرد یا زن بودن شکل دهد.
قدم سوم: زمینه‌سازی برای گفتگو
قدم سوم زمینه‌سازی برای گفتگو، آموزش و انتقال موارد لازم به کودکان است. شما باید ضمن توجه به این موارد و تلاش برای پرهیز از کلیشه‌سازی توسط خودتان، نسبت به موضوع جنسیت و مسایل مرتبط با آن حساس باشید و از موقعیت‌های مختلف استفاده کنید تا سر صحبت را با آنها باز کنید. موقعیت‌های عینی مانند بارداری یکی از نزدیکان یا تولیدمثل حیوانات خانگی، به‌خصوص برای کودکان کم‌سن‌وسال، ممکن است دست‌مایه خوبی برای شروع بحث باشد، همین‌طور داستان‌ها یا انیمیشن‌ها. اما اگر با بچه‌های بزرگ‌تر از 10 سال سروکار دارید، گفتگو از طریق طرح صریح پرسش یکی از بهترین گزینه‌هاست.
شما می‌توانید با طرح پرسش و بحث با بچه‌ها، ضمن آموزش به آنها، بسیاری از باورهای کلیشه‌ای خودتان را کشف کنید. به‌عنوان تمرینی ساده ولی تاثیرگذار، از کودک (یا کودکان) بخواهید که تمام ویژگی‌هایی را نام ببرند که به‌نظرشان پسرانه یا دخترانه است. اگر توانایی نوشتن دارند، به آنها فرصت دهید تمام موارد را روی کاغذ بیاورند و در غیر این صورت شما این کار را انجام دهید. بعد از اتمام این مرحله از آنها بخواهید که صفات خوب و بد هر دو جنس را جداگانه علامت بزنند. سپس لازم است هر ویژگی را نام ببرید و سوال کنید: آیا این واقعا مخصوص دخترهاست؟ مثلا در مورد کلیشه‌های رنگ می‌توانید سوال کنید: آیا هیچ پسری نیست که رنگ صورتی دوست داشته باشد؟ این کار را با تک‌تک موارد فهرست انجام دهید. معمولا صفات بسیار کمی همچنان تحت عنوان دخترانه یا پسرانه در فهرست باقی می‌ماند. با این حال اعلام کنید که همیشه فرصت برای ادامه این بررسی وجود دارد. در ادامه بحث می‌توانید به این نگرش بپردازید که چرا این صفت خوب یا بد است و اینکه محدود کردن هر کدام از این ویژگی‌ها به یک جنس خاص چه آثاری به‌دنبال خواهد داشت.
به این ترتیب خواهید دید که بچه‌ها به‌زودی و به‌راحتی می‌توانند این کلیشه‌ها را به چالش بکشند و همین تمرین ساده ذهن آنها را متوجه تاثیر این باورها و پیام‌های نهفته در کلیشه‌ها می‌کند و درنتیجه می‌توان به بهبود شرایط و کاهش آثار منفی کلیشه‌های موجود امیدوار بود.