هفت پرسش پیرامون خبر مراسم ازدواج دانش‌‌آموزی در هرمزگان
رضا عبدی//
هنوز یک هفته از درخواست دکتر مولاوردی از وزارت دادگستری مبنی بر ارائه گزارش درباره ازدواجهای زودهنگام و زیر سن قانونی به معاونت زنان، نگذشته بود که روزنامه وقایع‌اتفاقیه در گزارشی تاسف‌برانگیز از «ازدواج آسان» پنجاه دانش‌آموز در هرمزگان، خبر داد. ازدواج پنجاه دانش‌آموز در یک شب و زیر یک سقف، لابد شبیه مراسم ازدواج دانشجویی، به قصد تشویق دیگر دانش‌آموزان به ازدواج.
پس از انتشار خبر، رسانه‌ها به سراغ فعالان حقوق کودک رفتند و مساله را برای چندمین مرتبه بررسی کردند.
واکنش‌ها در بین مردم اما، بیشتر همراه با ناباوری و شگفتی بود. کمپین‌ها در فضای مجازی به صف شدند، کاریکاتورها در اینستاگرام و تلگرام به نمایش درآمدند و دست‌به‌دست شدند و دست‌آخر همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد مسوول ارشد آموزش‌وپرورش در استان هرمزگان، در یک متن بیانیه‌وار، و در ابتدای آن به‌کلی منکر وجود همچین اتفاقی شد و ضمن تکذیب خبر رسانه‌ها، آنها را متهم به حاشیه‌پردازی و خبرسازی درباره اتفاقی که رخ نداده کرد و سپس در ادامه، اصل ماجرا را این‌گونه شرح داد: که اصولا آموزش‌وپرورش متولی برگزاری چنین مراسمی نیست و مراسم ذکر شده را یک موسسه خدماتی، که ازدواج آسان را ترویج می‌کند، برگزار کرده است و آموزش‌وپرورش استان هیچ‌گونه دخالتی در روند برگزاری آن نداشته است.
من به آمارهای رسمی و واقعی ازدواجهای زودهنگام در ایران، به چیستی و چرایی پدیده کودک‌همسری و به تبع آن کودک‌والدی و کودک‌بیوه‌گی، و به دلایل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی افزایش ازدواج کودکان، علی‌رغم بیان مداوم هشدارها و نگرانی‌های روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و فعالان حقوق کودک، همچنین به کاستی‌های حقوقی و ضعف قوانین بازدارنده در منع و قبح ازدواج کودکان نمی‌پردازم. تنها می‌خواهم چند پرسش مطرح کنم که در لابه‌لای خبرها و اظهارنظرها در این‌باره، مسکوت مانده است و پاسخ به آنها احتمالا تا حد زیادی روشن می‌سازد که چرا با وجود دل‌مشغولی مشترک نهادهای قانونی در دولت و ان‌جی‌اوهای کودکان، در زمینه کاهش و رفع ازدواج کودکان، نه تنها از بروز این پدیده کاسته نشده بلکه نشانه‌ها و شواهد از گسترش و افزایش میزان آن حکایت می‌کنند.
۱- چرا خانم دکتر شهین‌دخت مولاوردی به عنوان متولی نهاد خانواده در دولت که لابد کودکان هم جزوی از آن به شمار می‌روند، نمی‌داند یا بهتر بگویم مشخص و تاکید نمی‌کند که سن قانونی ازدواج در ایران، مصداق روشن و واضح ازدواج زودهنگام است؟ چرا ایشان باید بگوید «از وزارت دادگستری درخواست کرده‌ایم گزارشی درباره ازدواجهای زودهنگام و زیر سن قانونی دختران به معاونت امور زنان و خانواده ارائه دهد»؟ سن قانونی ازدواج در ایران چقدر است؟ و مگر ازدواج زودهنگام در ایران، فقط مختص دختران است؟ آیا ایشان آمار پسرانی را که در کودکی ازدواج کرده و پدر شده‌اند، دیده‌اند؟
۲- پنجاه دانش‌آموز در یک مراسم، جشن عروسی گرفته‌اند و به خانه مشترک رفته‌اند؛ آنها کجا و در چه شرایطی با هم آشنا شده‌اند؟ در ازدواجهای دانشجویی، دانشگاهی است و کلاس‌ها و محیطی مشترک که دختر و پسر در آن هم‌دیگر را می‌بینند و بعد به عنوان همسر می‌یابند و می‌پذیرند، اما همه‌گان می‌دانیم این امکان حتا در کودکستان‌ها هم دیگر به ندرت رخ می‌دهد.
آیا موسسه خدماتی‌ای که طبیعتا به عنوان یک فعالیت اقتصادی به ترویج و تبلیغ ازدواج آسان می‌پردازد، خدمات مشاوره‌ای و همسریابی هم ارائه می‌دهد؟ تبلیغ همسریابی و همسان‌گزینی در مدرسه‌ها انجام می‌شود یا صرفا در فضای مجازی و محیط شهری؟
۳_ نقش خانواده‌های این دانش‌آموزان در این رخداد منحصر به فرد چیست؟ میانگین سن ازدواج آنها چقدر است؟ وضعیت شغلی و اقتصادی ایشان چگونه است؟ چه تعداد از دیگر فرزندان آنها، در کودکی ازدواج کرده‌اند؟
۴- موسسه‌ها و ارگان‌های دولتی که با اعطای مجوز انجام مراسم، اهدای وسایل خانه به عنوان جهیزیه و کمک مالی به جشن عروسی، در روند برگزاری این مراسم دخیل بوده‌اند، کدامند و طبق کدام دستور‌العمل و وظیفه سازمانی اقدام به چنین کاری کرده‌اند؟
۵- آیا سیاست ناگفته‌ای در دولت برای رواج و‌گسترش ازدواج زودهنگام، و مثلا در مناطق دور از مرکز، وجود دارد که احدی از مسوولان ارشد دولتی نه در برابر این اتفاق واکنش نشان داده و نه مسوولان محلی را بازخواست و احیانا توبیخ کرده است؟
۶- اعضای محترمی که از جانب دولت ایران همین ماه پیش بهکمیته حقوق کودک ملل متحد، از وضعیت کودکان در ایران گزارش داد‌ند، چه پاسخی در برابر این اتفاق دارند؟ دکتر محمود عباسی معاون بین‌الملل و حقوق بشر وزارت دادگستری و رییس هیات اعزامی جمهوری اسلامی ایران، نمایندگان مرجع ملی حقوق کودک، امور زنان وخانواده ریاست جمهوری، وزارت کشور و سازمان بهزیستی.
۷- رابطه ازدواج کودکان با کودک‌آزاری چیست؟ آیا همان‌گونه که برخی کارشناسان با تاکید می‌گویند در ذهن افرادی که در سن کودکی ازدواج می‌کنند (با فرض عدم اجبار از سوی خانواده) هم، ازدواج یک آزار جسمی و روانی است یا یک روند قانونی و مشروع برای تجربه لذت آمیزش جنسی و رابطه با جنس مخالف؟
***
کاریکاتور: نعیم تدین