بازی منصفانه، برابری جنسیتی در مهدکودکها
ترجمه: مریم نظری//
برابری جنسیتی به‌معنی ارزش‌گذاری یکسان برای مردان و زنان و ایجاد فرصت‌های برابر برای زندگی و کار همه افراد ورای جنسیتشان است. بعد از انتشار اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل در سال ۱۹۴۸ برابری جنسیتی یکی از اصول اساسی حقوق بشر شناخته شد. ترویج برابری جنسیتی به‌معنای این است که سعی کنیم رابطه‌ای برابر و منصفانه بین زنان و مردان ایجاد کنیم و نسبت به روش‌هایی که به ایجاد نابرابری جنسیتی منجر می‌شوند حساس باشیم. هدف از ارتقای برابری جنسیتی در مهدکودکها این است که زندگی برابر و غنی برای همه کودکان ایجاد کنیم. برای رسیدن به این هدف افراد شاغل در این صنعت باید سعی کنند موقعیت‌های نابرابر بین دختران و پسران را بشناسند و برنامه‌ریزی کنند که از طریق فرایند مستمر تفکر در خود، مشاهده، برنامه‌ریزی و ارزیابی بر این نابرابری‌ها غلبه کنند.
چگونه درک کودکان از جنسیت تحت تاثیر قرار می‌گیرد؟
پژوهش‌ها می‌گویند درک کودکان از جنسیت در سنین پایین از تجربه‌هایشان در خانواده، فرهنگ و مدل زندگی و در معیاری بزرگ‌تر از محیط نگهداری کودک و رسانه‌ها تاثیر می‌گیرد. پسران و دختران معمولا براساس جنسیتشان انتظارات و پاسخ‌های محیطی دریافت می‌کنند و کلیشه‌های جنسیتی درباره نقش‌های جنسیتی معمولا بر شیوه‌ای که دختران و پسران شروع به تجربه زندگی و بازی می‌کنند تاثیر می‌گذارد.
پسران معمولا به‌شکل زبانی تشویق می‌شوند که نقش فعالی در فعالیت‌های بدنی داشته باشند. دختران، از سوی دیگر، به‌صورت کلامی تشویق می‌شوند که در فعالیت‌های آرام‌تر و خنثی‌تر نقش داشته باشند(MacNaughton and Williams, 2004, p. 83) .
استراتژی‌هایی برای ترویج برابری جنسیتی در مهدکودکها
۱- بازاندیشی و تعمق در خودمان: برای مربیان و افراد شاغل در این صنعت مفید است که به رفتار خود توجه کنند تا ببینند چقدر زمان برای ارتباط با دختران و پسران صرف می‌کنند و چگونه با آنها وارد تعامل می‌شوند. پژوهش آلووی در سال ۱۹۹۵ نشان می‌دهد که مربیان با دختران و پسران متفاوت تعامل می‌کنند، از دختران بیشتر سوالات بله/خیر می‌کنند، ولی از پسران بیشتر سوالاتی می‌کنند که پاسخ باز دارند و توضیح می‌طلبند. به‌علاوه مربیان به پسران توجه بیشتر می‌کنند، هم مثبت و هم منفی. در این پژوهش آمده است که نه‌تنها بیشتر محتمل است که مربیان به سوالات پسربچه‌ها پاسخ دهند، بلکه در پاسخ خود توضیحات و جزییات بیشتری هم به پسران ارایه می‌دهند که به راه‌حل منجر می‌شود. بسیار سودمند است که بدانیم نه‌تنها باید رفتار جنسیتی نداشته باشیم، بلکه بدانیم برای معکوس کردن روند جنسیت‌زده چگونه وارد بازی‌های کودکان شویم. مربیان می‌توانند با مداخله حساسانه و ارایه روش‌های جایگزین مختلف به کودکان بر همکاری و توجه متقابل بین پسران و دختران تایید کنند و نیز راه‌هایی برای بازی‌هایی پیشنهاد کنند که حامی برابری جنسیتی باشند. برای مثال، سعی کنید به پسران نشان دهید که قدرت و شجاعت را می‌توان از طریق بازی‌های همکارانه و حمایتی از یکدیگر هم نشان داد.
سوالاتی که مربیان می‌توانند برای تفکر دراین باره استفاده کنند:
- ممکن است من چه تعصبات جنسیتی‌ای داشته باشم؟
- آیا به تجربیات برابر و متنوع برای دختران و پسران معتقدم؟
- چه زمانی و چگونه باید در بازی‌های کودکانه دخالت کنم تا برابری جنسیتی را ترویج دهم؟
- چگونه عملکرد و کارهای روزمره ما -حتی کارهای خوب- ممکن است به جنسیت‌زدگی یا نابرابری جنسیتی منجر شود؟
- چگونه در کارها و صحبت‌های روزانه‌ام با کودکان مدل مناسبی برای داشتن دیدگاه مثبت نسبت به برابری جنسیتی ارایه دهم؟
- چگونه جنسیت یا گرایش جنسی شما می‌تواند انتظارات و تعاملات شما را با کودکان تحت تاثیر قرار دهد؟
۲- مشاهده کودکان: مشاهده جداگانه کودکان کمک می‌کند که تعیین کنیم آیا جنسیت فاکتوری در بازی‌های کودکان است یا نه و این نکته پایه‌هایی برای برنامه‌ریزی برای کودکان ایجاد می‌کند. برای جمع‌آوری اطلاعات درباره دینامیک جنسیت گروه‌های کودکان لازم است که نخست بادقت ببینیم دخترها و پسرها چگونه با هم بازی می‌کنند و در نظر بگیریم که چه وقت و چرا با هم یا جدا از هم بازی می‌کنند. این مشاهدات به مربیان حرفه‌ای مهدکودکها کمک می‌کند فعالیت‌ها و استراتژی‌هایی برنامه‌ریزی کنند که به ترویج برابری جنسیتی میان کودکان منجر شود. برای مثال، این موارد را می‌توان در بازی کودکان مشاهده کرد:
- انتخاب‌های بازی و مواد موردنیاز برای بازی، استفاده از فضا و زمان سپری‌شده برای فعالیت‌های مختلف
- انتخاب دوستان
- چگونه با هم بازی می‌کنند؛ مثلا بازی‌هایشان معمولا غیرفعالانه است یا فعالانه، ساکت و آرام است یا پرجنب‌وجوش و خشن
- چگونه واکنش نشان می‌دهند و با سایر کودکان و بزرگسالان تعامل می‌کنند
همچنین در نظر گرفتن موارد زیر کمک می‌کند تا تشخیص دهید آیا جنسیت در بازی کودکان نقش دارد یا نه:
- آیا کودک به‌دلیل جنسیتش از برخی حوزه‌ها یا انواع بازی‌ها به‌دلیل نحوه بازی سایر کودکان اجتناب می‌کند؟
- آیا در بعضی بازی‌ها و حوزه‌ها شرکت می‌کند یا اجتناب می‌کند؟
- چه کسی تاثیر می‌گذارد یا احتمالا خودش را بر بازی چیره می‌کند و آیا جنسیت در این تاثیرگذاری فاکتور مهمی است؟
۳- تفکر با سایر همکاران: در بحث با همکاران، مربیان می‌توانند درباره دیدگاه عامه نسبت به تفاوت‌های طبیعی رفتار و علایق دختران و پسران سوالاتی کنند. بهتر است سعی کنند فرضیات معمول را درباره شیوه‌هایی که دختران و پسران باید بازی کنند به چالش بکشند. برخلاف تصویر سنتی، مهم است که به یاد داشته باشیم پسران می‌توانند از محیطی لذت ببرند که به آنها اجازه ابراز مراقبت و حمایت می‌دهد و دختران نیز می‌توانند از بازی‌های ترسناک، پرهیجان، پرجنب‌وجوش و خشن لذت ببرند. هر دوجنسیت اغلب علاقه بسیاری به بازی‌های تخیلی نشان می‌دهند.
ایده‌های عملی برای ترویج برابری جنسیتی در برنامه آموزشی مهدکودکها
بسیار مفید است که با همکاران روش‌های ایده‌آلی برای پیاده کرن برابری جنسیتی در نظر داشته باشید و ببینید چه چیزی ترویج آن را در مجموعه برنامه‌های مرکز شما دشوار می‌کند. همچنین مفید است که تصمیمات آموزشی روزانه را با همکاران خود به بحث بگذارید و دقیقا متوجه شوید که چرا این تصمیمات را گرفته‌اید. ایده‌های برنامه کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- بررسی تجهیزات، ابزارها و مواد آموزشی و تصاویری که کودکان استفاده می‌کنند، برای حصول اطمینان از اینکه تنوع جنسیتی دارند و تصاویر غیرکلیشه‌ای جنسیتی و غیرسنتی از مدل زندگی خانوادگی از جمله خانواده‌های تک‌والد و خانواده‌هایی با والدین همجنس‌گرا در بر داشته باشند
- استفاده از رل‌مدل‌های جنسیتی متفاوت در پوسترها، عکس‌ها و کتاب‌ها برای ترویج بحث و گفتگو میان کودکان
- ایجاد تنوع در تخصیص معمول اسباب‌بازی‌ها بین بچه‌ها برای ترویج تنوع بازی‌های آنها
- استفاده از بازی‌ها، فعالیت‌های فیزیکی، طنز، شوخی، هیجان، موزیک، تخیل و فانتزی برای شناسایی و گسترش علایق معمول پسرها و دخترها
ایده‌هایی برای به چالش کشیدن الگوهای بازی جنسیتی
در الگوهای جنسیتی بازی کودکان، پسران برای حل مشکلات معمولا از خشونت استفاده می کنند و سعی می‌کنند در بعضی بازی‌ها چیره شوند. دختران نیز لحن گفتاری غیرفعال انتخاب می‌کنند و از برخورد و اختلاف با پسران اجتناب می‌کنند و تلاش می‌کنند مشکلات را با گفتگو و مذاکره حل کنند(MacNaughton and Williams, 2004, p. 221) . استراتژی‌های زیر به مربیان کودکان کمک می‌کند این روندها را به چالش بکشند و تلاش کنند که توازن ایجاد شود:
- پسرها و دخترها را به همکاری مثبت در مسایل تشویق کنید و از آنها بخواهید شباهت‌ها و تفاوت‌های بین خود را شناسایی کنند.
- زمانی را با پسرها صرف کنید تا تمرکز، بازی همکارانه و مهارت‌های استدلالی کلامی را در آنها تقویت کنید.
- زمانی را با دخترها صرف کنید تا سطوح بالاتر فعالیت فیزیکی را به آنها بشناسانید.
- به پسرها و دخترها کمک کنید از ابزارها و تجهیزاتی استفاده کنند که معمولا رایج است جنس مخالف از آنها استفاده کند. برای مثال، دخترها را تشویق کنید از چکش و بیلچه هم در بازی‌هایشان استفاده کنند و پسرها را تشویق کنید به دوخت‌ودوز و آشپزی هم بپردازند.
- وقتی کودکان به بازی‌هایی مشغول‌اند که به‌طور سنتی متناسب جنسیتشان نیست، برخی اوقات گروه‌های فقط دختران یا فقط پسران تشکیل دهید و به آنها این فرصت را بدهید که از ابزارهای سنتی صرفا مردانه یا زنانه در کارشان استفاده کنند و نتیجه‌ها را مقایسه کنید.
- از زبانی استفاده کنید که برابری جنسیتی را حمایت می‌کند و پیام مثبتی درباره شیوه‌های دختر یا پسر بودن ترویج می‌کند.
- نابرابری‌های جنستی یا مسایل تعصبی رومزه را برای کودکان توضیح دهید، که مثلا پسرها دوست دارند در بازی با لگو چیره باشند و اختیار همه‌چیز دست خودشان باشد، دخترها به پسری که لباس‌هایی به‌رنگ غیرمعمول بپوشد می‌خندند یا دخترها و پسرها موقع غذا خوردن از هم جدا می‌نشینند.
- به‌موقع در بازی‌های کودکانه دخالت کنید تا نشان بدهید قلدری، رفتار پرخاشجویانه یا آزار و اذیت پذیرفتنی نیست.
استراتژی‌هایی برای گفتگو با کودکان
با کودکان صحبت کنید و از آنها بخواهید در گفت‌وگوها و داستان‌ها افکارشان را درباره جنسیت بگویند. به آنها بگویید که چگونه برخی شیوه‌های بازی آنها ممکن است ناشی از سنت‌ها یا تعصبات جنسیتی باشد. سوالات دقیق و مفید برای صحبت با کودکان از این قرارند:
- پسرها و دخترها معمولا دوست دارند چه کار کنند؟ آیا همه پسرها و دخترها این کارها را دوست دارند؟
- هر بچه‌ای چه کاری دلش می‌خواهد کند؟ آیا این کار را فقط برای این دوست دارد که دختر یا پسر است؟
- آیا همه مامان‌ها یا باباها کار می‌کنند؟ چه کارهایی می‌کنند؟
- آیا دختر می‌تواند با ماشین وابزارآلات بازی کند و شلوار بپوشد؟
- آیا پسر می‌تواند پیراهن بپوشد و با عروسک بازی کند؟
نتیجه
از آنجا که تعصبات جنسیتی در اندازه‌های متفاوت در زندگی و تجربیات همه افراد وجود دارد، مربیان در راه ترویج برابری جنسیتی برای کودکان ممکن است به موانع مختلفی بربخورند. با ارزش گذاشتن و فعالیت در راستای برابری جنسیتی می‌توان موانع ناشی از تعصبات و کلیشه‌های جنسیتی را شکست تا دختران و پسران برابری را از طفولیت در مهدکودکها تجربه کنند.
***