سلامت جنسی کودکان در نصف جهان
بههمت سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان و خانه کودک و نوجوان، پایان سال 94 در نصف جهان با اتفاق شهری خوشایندی همراه شد: کلید خوردن طرح جامع سلامت جنسی کودک و نوجوان برای اولین بار در کشور. در این گزارش چگونگی شکلگیری و اجرای این طرح و بازخوردهای شرکتکنندگان را مرور میکنیم.
الهام فخرایی، ارایهدهنده این طرح، میگوید: در جامعه فعلی با توجه به کاربرد فراگیر رسانههای جمعی مانند شبکههای ماهوارهای و ارتباطی عمومی و خصوصی نظیر انواع موبایل، تبلت، مجلات، کتب، بازیهای ویدیویی و… مواجهه کودک و نوجوان با مساله جنسیت اجتنابناپذیر است و همه ما دیر یا زود با پرسشها و مسایل آنها درباره این موضوع روبرو میشویم. آنچه در طی سالهایی که با این گروه سنی کار کردهام و همینطور در طی مطالعه و تحقیق مستمر به آن رسیدهام اهمیت جدی آموزش علمی و آگاهیبخشی ایمن به کودک و نوجوان با هدف تامین سلامت جنسی بود؛ نیازی که بهنظر میرسد تا حد زیادی نادیده گرفته میشود و میتوان گفت تابهحال کار جدی برای آموزش عمومی در این زمینه صورت نگرفته یا حداقل کمتر به آن توجه شده است.
این نیاز تا چه حد جدی است و چرا باید در دوره کودکی و نوجوانی آموزش را شروع کرد؟
شکلگیری هویت جنسی کودک از 2 سالگی آغاز میشود. نبود اطلاعات و آموزش صحیح، انواع آسیبهای جسمی و روانی را متوجه کودک میکند و زمینه سواستفادهها، بحرانها و مشکلات متعدد را برای خودش و خانواده فراهم میکند؛ نتیجهای که امروزه در آمارها و همینطور تحقیقاتی که طی سالهای اخیر در این باره صورت گرفته کاملا روشن است. طبق آمارهای جهانی، از هر هفت پسر یک نفر و از هر چهار دختر یک نفر مورد آزار و سواستفاده جنسی قرار میگیرد. البته ما در کشورمان آمار مشخص و دقیقی در این زمینه نداریم، اما همین اطلاعات نشان میدهد که موضوع تا چه حد اهمیت دارد و چرا باید آگاهیبخشی حسابشده و علمی را از کودکی شروع کرد.
کمی درباره طرح ارایهشده توضیح بدهید.
در طرح دانه قرار است بچههای 4 تا 12 ساله هر دو سال یکبار آموزشهای متناسب با سن خودشان را دریافت کنند و در بازههای زمانی ششماهه این آموختهها بازآموزی شود.
شما برای معرفی این طرح از نمایش استفاده کردید؛ چرا؟
برای شروع و معرفی این برنامه در شهر اصفهان، در جلساتی که با مدیر خانه کودک، سرکارخانم حبیبالهی داشتیم، به این نتیجه رسیدیم که معرفی این برنامه باید بهصورتی انجام شود که ضمن پوشش تعداد زیاد، آگاهی لازم هم به بچهها و والدین داده شود؛ بنابراین قالب نمایش را برای این کار انتخاب کردیم. من متنی برای نمایش نوشتم که خط روایی و همینطور نکات آموزشی موردنظر ما را برای گام اول برنامه تامین میکرد. این برنامه تلفیقی از تاتر و فلسفه برای کودک بود تحت عنوان «آنهایی که مرا دوست دارند». محتوای این تاتر نیز آموزش مرزهای رابطه به خانوادهها و فرزندانشان بود.
کمی بیشتر درباره تلفیق نمایش و فلسفه برای کودک توضیح دهید.
شیوه اجرای این نمایش مبتنی بر طرحی که نوشته بودم صرفا نمایشی نبود که تماشاگر در سکوت ببیند و بعد سالن را ترک کند. من بهعنوان تسهیلگر در کنار بازیگرها در قسمتهای مختلف نمایش حضور داشتم و با تماشاگرها به طرح پرسش و پاسخ میپرداختم، طوری که تماشاگر با ماجرای نمایش درگیر میشد و سعی میکرد برای ماجرای در حال وقوع راهحل پیدا کند. در انتهای هر پرده نیز این پرسش و پاسخ با کودکان تماشاگر انجام میشد. بعد از اتمام نمایش کتاب کوچکی با محتوای نمایش و آموزش مرزها در رابطه در قالب شعر در اختیار بچهها قرار داده میشد تا تثبیت لازم کاملا انجام شود. والدین نیز بروشور و راهنمای آموزشی دریافت میکردند تا اهمیت موضوع برای آنها هم روشن شود.
بازخوردها چطور بود؟
برخلاف تصور ابتدایی برخی عوامل، که تصور میکردند این نمایش و سبک آموزشی خارج از حوصله بچههاست، بهلطف طراحی و ویرایش گامبهگام و کارشناسی تمام قسمتها، نمایش به بهترین شکل ممکن و با مشارکت کامل تماشاگرها برگزار شد. در طی یک هفتهای که این نمایش اجرا شد، با مساعدت و هماهنگیهایی که شهرداری با آموزشوپرورش انجام داده بود، بیش از 7000 کودک از این نمایش بازدید کردند و آموزش و تفریح را در کنار هم تجربه کردند. والدین و مربیهایی که همراه کودکان از این نمایش دیدن کردند اغلب تاکید میکردند جای این برنامه در سبد سلامت جسمی و فرهنگی خانوادهها بسیار خالی است و بازخوردهای مثبتی راجع به محتوای برنامه و همینطور شروع این طرح دادند که برای من و تیم پشتیبان طرح بسیار دلگرمکننده بود.
سخن پایانی
در پایان میخواهم از سرکار خانم حبیبالهی، مدیر خانه کودک اصفهان، تشکر کنم؛ بخش عمدهای از اجرایی شدن این طرح با حمایت و همراهی و فعالیت مستقیم ایشان میسر شد. در ادامه نیز از سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان و جناب آقای کریمی، مدیر فرهنگی سازمان، تشکر میکنم که برای تصویب و اجرای شهری این برنامه و تئاتر همراه و حامی تیم ما بودند و همینطور از گروه تئاتر و بازیگرهای خوبی که با انگیزه بالا برای بهتر شدن کار تلاش کردند. ما امیدواریم با حمایت و همراهی تیمی که تشکیل دادهایم طرح دانه را در سایر نقاط کشورمان هم اجرا کنیم.