چطور مطالبه مدنی را به کودکان بیاموزیم
الهام فخرایی//
برداشت اولیه شما از این پرسش و پاسختان به آن چیست؟ بیایید با هم زمینه ظهور این پرسش را مرور کنیم.
هر کدام از ما بهعنوان یک والد، معلم یا بزرگسال نسبت به جامعه اطرافمان و مسایل و مشکلات آن مسوولیم. در جوامع فعلی دیگر نمیتوان مسوولیت تک تک مسایل را به عهده دولتها گذاشت. در واقع همانطور که بارها و بارها در طول تاریخ شاهد آن بودهایم بسیاری از حرکتهای مثبت و اثرگذار به صورت کاملا خودجوش و توسط خود افراد شکل گرفته است.
این حرکتها میتواند نمودهای متفاوتی داشته باشد و در زمینههای مختلف و متناسب با نیاز هر جامعه یا بشریت صورت بگیرد. نیازهایی که افراد را به هم پیوند میدهد و در کنار هم برای یک ارزش و هدف والا متحد میسازد.
ارزشهایی نظیر صلح، برابری و برادری، آزادگی، محیط زیست، سلامت کودکان و… این مفاهیم شما را به یاد چه کسانی میاندازد؟ افرادی که گاه به تنهایی برای تحقق یک ارزش قیام کردهاند، جنگیدهاند و از آرامش و آسایش فردی خود هزینه کردهاند.
در خاطره جمعی ملی و مذهبی جامعه ایرانی هم نامهای زیادی ماندگار شده است؛ کودک، زن یا مرد فرقی نمیکند؛ همچنان که طبقه اجتماعی و اقتصادی.
چه در سالهای دور، دهههای اخیر یا حتی همین امسال همواره شاهد این حرکتها بودهایم. شاید شما هم درباره «دیوار مهربانی» شنیده باشید، کمپینی که بهعنوان کمپین برگزیده سال شناخته شد. بازیابی سایر مثالها را که کم هم نیستند به عهده شما میگذاریم.
اما پرسش مهم این است که امروز چطور میخواهیم به کودکانمان بیاموزیم که هر کدام از ما مسوولیم؟
مسوولیم نه تنها نسبت به بهبود و کمال شرایط شخصی خودمان که در برابر میهن و حتی جهانی که در آن زندگی میکنیم.
آموختن مطالبهگری به معنای این نیست که ما و فرزندانمان فقط و فقط از دیگری بخواهیم که گام مثبتی در جهت بهسازی و پاسخگویی به نیازهایمان بردارد. مطالبهگری بدون مسوولیتپذیری و مسوولیتپروری فاصله زیادی با تنپروری و تنبلی ندارد.
اما این ویژگیها نیز مانند هر موضوع تربیتی دیگر نیازمند حضور فعال ما هستند. یادگیری مشاهدهای نقش عمدهای در انتقال و آموزش موثر دارد.
درست به همین دلیل ایران و جهان امروز نیازمند حضور فعال تک تک ماست. بیایید برای تحقق این هدف از خودمان شروع کنیم و مرتب از خودمان سوال کنیم که امروز فرزندم از من چه چیزی آموخت و آیا من الگوی مناسبی برای او بودهام؟ لازم نیست خیلی هم انتزاعی فکر کنیم، کافیست در برابر هر موضوع یا پیشامدی ابتدا از خود سوال کنیم: در اینباره چه کاری انجام میدهم و فرزندم شاهد چه اقدام یا پاسخی از جانب من بوده است؟
این موضوعات میتواند طیف گستردهای از مسایل را در برگیرد؛ از محیط زیست و حمایت از حیوانات گرفته تا صلح و دوستی، همدلی، آزادگی، حقجویی، کمک به نیازمندان، حمایت از کودکان، معلولین و… .
پیشنهاد پایانی:
حداقل هر هفته یک سوژه یا مساله را در خانواده طرح کنید و با هم در موردش گفتوگو کنید و درباره بهترین کاری که شما میتوانید در کنار یکدیگر برای این مورد انجام دهید با هم تصمیم بگیرید. این سوژه میتواند توسط هر کدام از اعضای خانواده پیشنهاد شود و مربوط به خانواده، شهر، وطن یا حتی آنسوی جهان باشد.
به این ترتیب میتوانیم امیدوارم باشیم کودکان امروز در آینده مطالبهگری و مسوولیتپذیری را بهعنوان یک ویژگی زیسته باشند و جامعه و جهان بهتری داشته باشیم.