خطر بروز دیابت در کمین کودکان
سیمین نظری//
روز 14 نوامبر، مطابق با 23 آبان، سالگرد تولد دکتر فردریک بانتینک و روز جهانی دیابت است. او با همکاری دکتر چارلز بست موفق شد انسولين را کشف کند. موضوع و محوريت مطالب در اين روز جهانی «ديابت» است و نماد آن دايرهای آبی است. در همه فرهنگها دايره نمادی از زندگی و سلامت و رنگ آبی نشانه آسمان است که برای همه ملتها نیز يکسان است؛ بهعبارتی دايره آبی نمادی از اتحاد در پاسخ به همهگيری ديابت است.
ديابت چيست؟ اشکال در سيستم سوخترسانی بدن که بهعلت کمبود انسولين به وجود میآيد. انسولين هورمونی است که غده پانکراس، توليدکننده آنزيمهای گوارشی، آن را میسازد و برای جذب انرژی مواد غذايی ضروری است.
انواع ديابت
1- ديابت وابسته به انسولين يا ديابت نوع يک: 5 تا 10 درصد کل مبتلايان را تشکيل میدهد. اين نوع ديابت در افراد زیر 30 سال خصوصا کودکان و نوجوانان ديده میشود و به نام ديابت جوانان نيز خوانده میشود.
2- ديابت غيروابسته به انسولين يا ديابت نوع دو
3- ديابت بارداری
در اين نوشته، ديابت نوع يک يا ديابت جوانان بررسی میشود.
در ديابت جوانان بدن بيمار يا مقدار کمی انسولين توليد میکند يا اصلا انسولين توليد نمیکند. معمولا اين نوع ديابت قبل از سی سالگی بروز میکند و اوج وقوع آن در 14 سالگی است. هرچند دليل اصلی ابتلا به ديابت تيپ يک نامعلوم است، در اکثر افراد مبتلا سيستم ايمنی بدن، که بهطور معمول با باکتریها و ويروسهای خطرناک مبارزه میکند، بهاشتباه شروع میکند به نابود کردن سلولهای سازنده انسولين درون پانکراس. ژنتيک و برخی ويروسهای خاص ممکن است عامل اين واکنش غيرعادی سيستم ايمنی باشند. سابقه خانوادگی و منطقه جغرافيايی نيز از عوامل موثر در ابتلا به بيماریاند. شروع ديابت نوع يک پرسروصدا و همراه است با عطش فراوان، پرادراری، پرنوشی، پرخوری و لاغری سريع. مشکلات پوستی مثل خشکی پوست و عفونتهای قارچی و ويروسی نيز به همراه علايم ديده میشوند.
ديابت بيماری شايع، پرعارضه و مزمنی است که علاجپذیر نيست، ولی میتوان آن را کنترل و مهار کرد. کنترل ديابت هنر است و هم پزشک و هم بيمار بايد از چنين هنری برخوردار باشند. درمان ديابت نوع يک منحصرا انسولين است که پزشک براساس ميزان قند خون بيمار تجويزش میکند.
خطرات اين بيماری، که در صورت عدم کنترل قند خون رخ میدهند، عبارتاند از: 1- از دست دادن هشياری 2- بیحسی و سوزنسوزن شدن پا 3- کتواسيدوز: زمانی که سلولها نمیتوانند برای تامين انرژی قند بسوزانند، شروع به سوزاندن چربی میکنند و اين کار باعث ایجاد کتون در خون میشود. کتونها اسيدهايی هستند که میتوانند بدن را مسموم کنند. ميزان بالای اسيد در بدن و ساير اختلالات، که در نتيجه تغيير سطح PH خون ايجاد میشوند، ممکن است فرد را دچار اغما کنند. در اين شرايط بايد فرد را سريعا به بيمارستان رساند.
عوارض ابتلا به ديابت نوع يک: ديابت تيپ يک ممکن است اعضای اصلی بدن از جمله قلب، رگهای خونی، سيستم عصبی، چشمها و کليهها را تحت تاثير قرار دهد. همچنين بهدنبال آسيب به عروق انتهايی و آسيب به اعصاب محيطی باعث ايجاد زخم پای ديابتی میشود که در صورت درمان نشدن ممکن است به قطع عضو آسيبديده منجر شود.
بررسیها نشان میدهد استفاده روزانه از مقادیر کافی ویتامین ای (100 واحد) و ویتامین سی (200-600 میلیگرم) بهصورت مکمل کنترل قند را از طریق بهبود عملکرد انسولین ارتقا میدهد. ویتامین دی نیز خطر بروز دیابت نوع یک را کاهش میدهد.
توصیههای تغذیهای و رژیم غذایی
براساس مصرف غذایی معمول بیمار و انسولیندرمانی مبتنی بر الگوی متداول تغذیه و فعالیت بدنی باید برنامه غذایی تنظیم شود.
افرادی که تحت انسولیندرمانی هستند باید رژیمی مبتنی بر میزان مصرف انسولین و مقدار غذای مصرفی خود تهیه کنند.
انسولین قبل از غذا باید متناسب با میزان کربوهیدرات غذا تنظیم شود.
وعدههای اصلی غذایی و میانوعدهها را طبق اولویتهای بیمار برنامهریزی کنید.
دریافت کلی 20 تا 80 درصد پروتیین، 50 تا 60 درصد کربوهیدرات پیچیده و 30 تا 40 درصد چربی تامین شود.
دریافت فیبر را از منابع حبوبات، سبزیها، میوهها و غلات کامل مانند جو دو سر افزایش دهید.
غلات کامل منابع غنی ویتامین ای، فیبر و منیزیوم هستند که همگی بر متابولیسم انسولین اثر می‌گذارند.