نوزادان متولد شده از مادران معتاد؛ کم سن و سال‎ترین قربانیان اعتیاد

فاطمه خوش‎نوا//

در ایران، سالیانه ۷۰ هزار نوزاد از مادران معتاد متولد می‎شوند. این آمار را رییس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد مخدر وزارت بهداشت در مهرماه ۱۳۹۴، عنوان کرده است. چنانچه مادران در دوران بارداری مواد مخدر یا الکل مصرف کنند، احتمال اینکه نوزادانشان پیش از موعد متولد شده یا در هنگام تولد وزنشان پایین‎تر از حد طبیعی باشد، یا اینکه دور سرشان اندازه‎ای نرمال نداشته باشد، بسیار زیاد است. نوزادانی که با چنین شرایطی متولد می‎شوند، حتما باید در بخش‎های ویژه بیمارستان کودکان (NICU)، بستری شوند زیرا اثرات مواد مخدری که مادر مصرف کرده است در بدن آن‎ها وجود دارد و باعث می‎شود نوزاد علامت‎هایی مانند بی‎قراری، آبریزش از بینی، شیر نخوردن، وزن نگرفتن، تب، اسهال، استفراغ، گریه بیش از حد، مشکلات پوستی، افزایش تونیسیته عضلانی (گرفتگی عضلات)، مشکلات تنفسی (تنفس سریع)، تشنج، تعریق و رعشه را از خود نشان دهد.

البته این علامت‎ها بسته به اینکه مادر چه نوع ماده مخدری را و به چه میزان و چه مدتی مصرف می‎کرده است و اینکه آیا نوزاد زودتر از موعد به دنیا آمده است یا خیر، متفاوت هستند و شدت و ضعف آن‎ها فرق می‎کند. اما به هر حال، این نوزادان باید تحت مراقبت‎های ویژه قرار بگیرند چون به نوعی، همان حالت‎های خماری را که مادر تجربه می‎کند، نوزاد نیز تجربه خواهد کرد و چنانچه مراقبت کافی صورت نگیرد، ممکن است نوزاد فوت کند. در اصطلاح پزشکی به حالت‎هایی که این نوزادان دارند، [۱]NAS گفته می‎شود که همان “سندرم ترک نوزادی” است.

راه‎های تشخیص این اختلال، انجام آزمایش‎های خون، ادرار، تست‎های سم‎شناسی، آزمایش مکونیوم (مدفوع نوزاد) و همچنین تجزیه موهای نوزاد است. مراقبت‎های ساده اما مهمی که برای این نوزادان صورت می‎گیرد نیز شامل به آرامی تکان دادن نوزاد، کاهش سر و صدا و نور و همچنین پیچاندن نوزاد در یک پتو است. مراقبت‎های تخصصی هم که در بخش‎های مراقبت ویژه برای این نوزادان صورت می‎گیرند شامل مورفین درمانی و دارو درمانی‎های دیگر به همراه کنترل علایم حیاتی و سایر شاخص‎های سلامتی نوزاد است. تولد این نوزادان و حتا مرگ آن‎ها، ناشی از پدیده اعتیاد زنان است.

اعتیاد زنان مشکل عمده‎ای است که جوامع با آن دست به گریبان هستند. اگر به تاریخچه این مشکل و کتاب‎های طبی مراجعه کنیم مشاهده خواهیم کرد که تا ۲۰ سال گذشته، اعتیاد جزء بیماری‎هایی بود که مختص مردان به شمار می‎رفت اما در چندین سال اخیر، این رویکرد تغییر کرده است. نکته مهم و قابل توجه این است که اکثر زنان معتاد در سنین باروری هستند و همین امر، زنگ خطری برای سلامت نوزادانی است که قرار است متولد شوند.

زنان معتاد معمولا توجهی به سلامت دوران بارداری ندارند و در کنار آن هم مراقبت‎ها و حمایت‎های تخصصی هم در این زمینه بسیار اندک است. این زنان به دلیل ترس از مسایل قانونی و مجازات شدن، معمولا علاقه چندانی به دریافت مراقبت‎های پره‎ناتال (دوران بارداری)، ندارند. مشکلات فرهنگی، عدم آگاهی، ترس از قضاوت شدن، ترس از دست دادن حق سرپرستی، مشکلات مالی و فقدان مراکز حمایتی هم مزید علت شده و دریافت مراقبت را در دوران بارداری به حداقل می‎رسانند. با این وصف، دوران بارداری پرخطری در انتظار این مادران است و به طبع نوزادان متولد شده نیز از عوارض و خطرات موجود بی‎بهره نخواهند ماند.

امروزه راهکارهای مناسب درمانی و ترک در دوران بارداری وجود دارد که با کمک آن‎ها می‎توان از بروز فجایع این چنینی پیشگیری کرد. به نظر می‎رسد جامعه باید در جهت آگاه‎سازی عمومی و همچنین انجام اقدامات حمایتی و رهایی بخش برای این نوزادان گام برداشته و از تکرار آن برای نوزادان بعدی پیشگیری نماید.

**

منابع:

http://www.jamejamonline.ir/newspreview/2135354719995556391

https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/007313.htm

http://emedicine.medscape.com/article/978763-overview

http://www.acog.org/Resources-And-Publications/Committee-Opinions/Committee-on-Health-Care-for-Underserved-Women/Opioid-Abuse-Dependence-and-Addiction-in-Pregnancy

***

[۱]Neonatal abstinence syndrome