نوزادان متولد شده از مادران معتاد؛ کم سن و سالترین قربانیان اعتیاد

فاطمه خوشنوا//
در ایران، سالیانه ۷۰ هزار نوزاد از مادران معتاد متولد میشوند. این آمار را رییس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد مخدر وزارت بهداشت در مهرماه ۱۳۹۴، عنوان کرده است. چنانچه مادران در دوران بارداری مواد مخدر یا الکل مصرف کنند، احتمال اینکه نوزادانشان پیش از موعد متولد شده یا در هنگام تولد وزنشان پایینتر از حد طبیعی باشد، یا اینکه دور سرشان اندازهای نرمال نداشته باشد، بسیار زیاد است. نوزادانی که با چنین شرایطی متولد میشوند، حتما باید در بخشهای ویژه بیمارستان کودکان (NICU)، بستری شوند زیرا اثرات مواد مخدری که مادر مصرف کرده است در بدن آنها وجود دارد و باعث میشود نوزاد علامتهایی مانند بیقراری، آبریزش از بینی، شیر نخوردن، وزن نگرفتن، تب، اسهال، استفراغ، گریه بیش از حد، مشکلات پوستی، افزایش تونیسیته عضلانی (گرفتگی عضلات)، مشکلات تنفسی (تنفس سریع)، تشنج، تعریق و رعشه را از خود نشان دهد.
البته این علامتها بسته به اینکه مادر چه نوع ماده مخدری را و به چه میزان و چه مدتی مصرف میکرده است و اینکه آیا نوزاد زودتر از موعد به دنیا آمده است یا خیر، متفاوت هستند و شدت و ضعف آنها فرق میکند. اما به هر حال، این نوزادان باید تحت مراقبتهای ویژه قرار بگیرند چون به نوعی، همان حالتهای خماری را که مادر تجربه میکند، نوزاد نیز تجربه خواهد کرد و چنانچه مراقبت کافی صورت نگیرد، ممکن است نوزاد فوت کند. در اصطلاح پزشکی به حالتهایی که این نوزادان دارند، [۱]NAS گفته میشود که همان “سندرم ترک نوزادی” است.
راههای تشخیص این اختلال، انجام آزمایشهای خون، ادرار، تستهای سمشناسی، آزمایش مکونیوم (مدفوع نوزاد) و همچنین تجزیه موهای نوزاد است. مراقبتهای ساده اما مهمی که برای این نوزادان صورت میگیرد نیز شامل به آرامی تکان دادن نوزاد، کاهش سر و صدا و نور و همچنین پیچاندن نوزاد در یک پتو است. مراقبتهای تخصصی هم که در بخشهای مراقبت ویژه برای این نوزادان صورت میگیرند شامل مورفین درمانی و دارو درمانیهای دیگر به همراه کنترل علایم حیاتی و سایر شاخصهای سلامتی نوزاد است. تولد این نوزادان و حتا مرگ آنها، ناشی از پدیده اعتیاد زنان است.
اعتیاد زنان مشکل عمدهای است که جوامع با آن دست به گریبان هستند. اگر به تاریخچه این مشکل و کتابهای طبی مراجعه کنیم مشاهده خواهیم کرد که تا ۲۰ سال گذشته، اعتیاد جزء بیماریهایی بود که مختص مردان به شمار میرفت اما در چندین سال اخیر، این رویکرد تغییر کرده است. نکته مهم و قابل توجه این است که اکثر زنان معتاد در سنین باروری هستند و همین امر، زنگ خطری برای سلامت نوزادانی است که قرار است متولد شوند.
زنان معتاد معمولا توجهی به سلامت دوران بارداری ندارند و در کنار آن هم مراقبتها و حمایتهای تخصصی هم در این زمینه بسیار اندک است. این زنان به دلیل ترس از مسایل قانونی و مجازات شدن، معمولا علاقه چندانی به دریافت مراقبتهای پرهناتال (دوران بارداری)، ندارند. مشکلات فرهنگی، عدم آگاهی، ترس از قضاوت شدن، ترس از دست دادن حق سرپرستی، مشکلات مالی و فقدان مراکز حمایتی هم مزید علت شده و دریافت مراقبت را در دوران بارداری به حداقل میرسانند. با این وصف، دوران بارداری پرخطری در انتظار این مادران است و به طبع نوزادان متولد شده نیز از عوارض و خطرات موجود بیبهره نخواهند ماند.
امروزه راهکارهای مناسب درمانی و ترک در دوران بارداری وجود دارد که با کمک آنها میتوان از بروز فجایع این چنینی پیشگیری کرد. به نظر میرسد جامعه باید در جهت آگاهسازی عمومی و همچنین انجام اقدامات حمایتی و رهایی بخش برای این نوزادان گام برداشته و از تکرار آن برای نوزادان بعدی پیشگیری نماید.
**
منابع:
http://www.jamejamonline.ir/newspreview/2135354719995556391
https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/007313.htm
http://emedicine.medscape.com/article/978763-overview
***
[۱]Neonatal abstinence syndrome