اروپا کودکان جنگ را پس می‌زند
تصویر جنازه «آیلان کردی»، پسربچه ٣ ساله و مهاجر سوری بر روی سواحل «بدروم» ترکیه به سرعت بر روی رسانه‌های اجتماعی پخش شد تا رهبران اروپایی را به فشاری از سوی افکارعمومی برای رسیدگی به این بحران انسانی متوجه کند. رهبران کشور‌های اتحادیه اروپایی که برای شرکت در نشست گروه ٢٠ در ترکیه جمع شده بودند به سرعت به این رویداد واکنش نشان دادند.
به‌دنبال انتشار این اخبار، دفتر «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهوری ترکیه از گفت‌وگوی وی با «فرانسوا اولاند»، همتای فرانسوی‌اش در این‌خصوص خبر داد. اردوغان در سخنرانی خود در آنکارا در این‌خصوص عنوان کرد: «کشور‌های اروپایی مدیترانه را، که زمانی گهواره قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان بود به گورستان پناهجویان بدل کرده‌اند و به خاطر مرگ تمام پناهجویانی که در این راه جان می‌بازند، مسئولند».
دولت‌های فرانسه و آلمان مدعی‌اند که کشور‌های اروپایی باید سهم خود را از این پناهجویان بپذیرند، موضوعی که به معنای بزرگترین تغییر در قوانین پناهندگی فعلی از دوران جنگ‌جهانی دوم تا کنون است. گسترده‌ترین بحران پناهجویی در اروپا، پس از جنگ‌های دهه ٩٠ در یوگسلاوی سیستم پناهندگی در اروپا را با تهدیدی جدی مواجه کرده است و اختلافات شدیدی را میان ٢٨عضو آن پدید آورده است. صد‌ها هزار مهاجر جنگ از خاورمیانه، در میان مهاجران اقتصادی که از فقر در آفریقا و آسیا می‌گریزند از طریق دریا خود را به جزایر مدیترانه و بالکان می‌رسانند تا وارد مرز‌های اتحادیه اروپا شوند.
تقریبا تمامی این مهاجران پیش از آنکه به اروپای غربی و شمالی راه یابند باید از مرز‌های جنوبی و شرقی این اتحادیه عبور کنند. با وجود اینکه کشور‌های غربی و شمالی اروپا خود مدعی‌اند پذیرش این پناهجویان وظیفه‌ای اخلاقی است، دیگر کشور‌های اروپایی که در مسیر پناهجویان قرار دارند با آنها برخورد مناسبی ندارند.
فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهوری فرانسه با متهم کردن برخی از کشور‌های اروپایی به شکست در «اجرای وظایف اخلاقی» خود از توافق با آنگلا مرکل، صدر‌اعظم آلمان درخصوص «یک مکانیسم دایمی و ضروری» درخصوص پناهجویان در سراسر این قاره خبر داد. وی در اظهاراتی در این خصوص عنوان کرد: «من معتقدم آنچه که امروز وجود دارد دیگر کافی نیست و ما باید اقداماتی را فراتر از آن انجام دهیم».
در همین حال «مانوئل والس»، نخست‌وزیر فرانسه نیز در توییتر خود نوشت: «نام او آیلان کردی بود. اقدام فوری موردنیاز است، یک بسیج گسترده در سراسر اروپا ضروری است».
به گفته آنگلا مرکل، آلمان آماده است شمار زیادی از این پناهجویان را بپذیرد، اما دیگر کشور‌ها نیز باید با «سهمیه‌بندی و اجرای قوانین عادلانه اقدامات ممکن را در هر کشور اجرا کنند». مرکل همچنین اذعان کرد: قوانینی که براساس آن پناهجویان باید در نخستین کشوری از اتحادیه اروپا که به آن وارد می‌شوند درخواست پناهندگی کنند نیز دیگر کار‌آمد نیست. دولت آلمان با اعلام این مطلب که پناهجویان سوری را بدون درنظر گرفتن اینکه از کدام کشور وارد اتحادیه اروپا شده‌اند می‌پذیرد، همسایگان خود در این اتحادیه را دچار سردرگمی کرده است. سیاستمداران در سراسر این قاره در پنجشنبه گذشته و در واکنش به انتشار تصاویر کودک مهاجر ٣ ساله‌ای که جسدش در سواحل ترکیه پیدا شد به ناکارآمدی قوانین فعلی اذعان کردند.
در روز پنجشنبه و درحالی‌که سیاستمداران اروپایی در تلاشند تا به خشم و ناراحتی افکارعمومی درخصوص مرگ آیلان کردی پاسخ دهند، مهاجرانی دیگر در تلاش برای سوار شدن بر قطار‌هایی که بوداپست را به مقصد وین ترک می‌کند با نیرو‌های ضد‌شورش مجار درگیر شدند.
مجارستان نخستین ایستگاه پناهجویانی است که به صورت زمینی و از منطقه بالکان وارد اتحادیه اروپا می‌شوند و دولت راست‌گرای بوداپست نیز یکی از سر‌سخت‌ترین مخالفان مهاجرت به اروپا در چنین ابعاد گسترده‌ای است. مقامات مجارستان که در طول هفته گذشته مانع از آن شده بودند که پناهجویان با استفاده از راه‌آهن این کشور راهی آلمان شوند، سرانجام در روز پنجشنبه اجازه دادند که صد‌ها نفر از این مهاجران سوار بر قطاری عازم مرز‌های اتریش شوند، اما قطار مهاجران اندکی بعد در «بیسکه» متوقف شد، شهری در ۴٠ کیلومتری خارج بوداپست که یک مرکز ثبت‌نام مهاجران را در خود جای داده است.
اکثر پناهجویان خسته و پریشان پس از توقف قطار و آگاهی از برنامه دولت مجارستان برای آنها حاضر به خروج از قطار نشدند. مقاومت پناهجویان درنهایت به درگیری با پلیس ختم شد و پناهجویان سرانجام به نام‌نویسی رضایت دادند. در روز گذشته نیز قطار دیگری حامل ۵٠٠ پناهجو در شهر بیسکه متوقف شد.
اعلام توافق اولاند و مرکل درخصوص سیستمی الزام‌آور برای سازماندهی پناهجویان احتمالا قوانین پناهندگی در ٢٨ کشور اتحادیه اروپا را با تغییراتی مواجه خواهد کرد، هرچند که روند پناهندگی در این کشور‌ها به‌طور جداگانه صورت خواهد گرفت. با این حال بسیاری از دیگر اعضای یورو در این خصوص مخالف مواضع کشور‌هایی نظیر آلمان و بریتانیا هستند. آلمان با حمایت‌های مرکل طرحی را برای پذیرش ٨٠٠هزار نفر از این پناهندگان دارد و بودجه‌های چند میلیارد دلاری را برای آنها درنظر گرفته است.
«آندرا ناهلس»، وزیر کار و امور اجتماعی آلمان در آغاز نشست روز پنجشنبه گروه٢٠ در ترکیه عنوان کرد: «به عنوان یکی از ثروتمند‌ترین کشور‌ها، که زیرساخت‌های خوب، رفاه مناسب و مازاد بودجه‌ای مطمئن در اختیار داریم در وضعیتی قرار داریم که باید درخصوص این رویداد بپاخیزیم».
در مقابل بریتانیا نیز برنامه‌ای را برای اعطای پناهندگی به مردم آسیب‌پذیر در نظر گرفته است. بریتانیا تا اینجا نیز ۵هزار سوری را که از آغاز جنگ خود را به سواحل بریتانیا رسانده‌اند، پذیرفته است. با این حال «دیوید کامرون»، نخست‌وزیر این کشور مخالف سهمیه‌بندی اجباری برای پذیرش پناهندگان است. او در اظهارنظری تلویزیونی در روز پنجشنبه عنوان کرد: «راه‌حلی برای این مشکل وجود ندارد و موضوع تنها پذیرش این پناهجویان است». اظهارات نخست‌وزیر بریتانیا حتی از سوی حامیانش در حزب محافظه‌کار نیز مورد انتقاد قرار گرفت و «نیکولا بلک‌وود» نماینده محافظه‌کار پارلمان بریتانیا در این خصوص عنوان کرد: «ما نباید نسلی باشیم که در این آزمون انسانیت شکست بخوریم. ما باید تمام تلاش خود را انجام دهیم». با این حال، دیگر اعضای اتحادیه اروپا نیز مخالف اجرای سیستمی هستند که آنها را به پذیرش شمار زیادی از پناهجویان وادار کند.
در سوی دیگر اما وزیر خارجه اتریش، که کشورش مقصد بسیاری از پناهجویان است از این طرح حمایت کرده است و خواستار اقدامات ضروری برای مقابله با این بحران شده است. «سباستین کرز»، در این خصوص عنوان کرد: «بسیار تامل‌پذیر است که در دوران بحران اقتصادی امکان برگزاری جلسات برای دستیابی به راه‌حل مشترک در هر زمانی ممکن بود اما در مواجهه با بحران پناهندگان هفته‌ها و ماه‌هاست که هیچ اتفاقی نیفتاده است».
«ویکتور اوربان»، نخست‌وزیر راست‌گرای مجارستان اما این بحران را مشکل آلمان می‌داند که پیشنهاد پذیرش این پناهجویان را مطرح کرده است، نه مشکلی برای اتحادیه اروپا. وی در این خصوص گفت: مردم اروپا «از اینکه می‌بینند رهبران اروپایی قادر به کنترل اوضاع نیستند در وحشت به سر می‌برند». در همین حین نمایندگان پارلمان مجارستان نیز درحال اصلاحاتی در قوانین مهاجرت هستند که به گفته حزب حاکم، تردد غیرقانونی از مرز‌های این کشور را به «صفر» می‌رساند. دولت این کشور همچنین درحال تکمیل طرح احداث حصاری به طول ۵/٣ متر در مرز این کشور با صربستان است.
به این ترتیب عبور از دریای مدیترانه و رسیدن به سواحل یونانی پایان سرگشتگی‌های مهاجران نیست. «آتن» که بدترین روز‌های دوران اقتصادی‌اش را تجربه می‌کند تنها بخشی از مسیر پناهجویان است. مقصد بسیاری از این پناهجویان اروپای مرکزی و کشور‌های اسکاندیناوی است که از مهاجران بهتر از دیگر همسایگانشان استقبال به عمل می‌آورند، کشور‌هایی نظیر آلمان، اتریش و سوئد.
بنابر آمار اعلام شده، ترکیه تا امروز بیش از ٢میلیون پناهنده جنگ سوریه را پذیرفته است، موضوعی که برای دولت این کشور ۶میلیارد دلار هزینه داشته است که در این بین تنها ۴٠٠میلیون کمک خارجی دریافت کرده است. اما ترکیه برای بسیاری از پناهجویانی که از خشونت در خاورمیانه می‌گریزند تنها دروازه‌ای برای ورود به قاره سبز است، نه مقصد نهایی.
پناهجویان برای سفر به این کشور‌ها می‌بایست از ترکیه، یونان، صربستان و مجارستان عبور کنند، تا به اتریش برسند. هرچند مرگ در دریای مدیترانه اصلی‌ترین عامل نیمه‌کاره ماندن این سفر پرماجراست، اما اقدامات دولت مجارستان در هفته گذشته درخصوص ممانعت از استفاده این پناهجویان از خطوط راه‌آهن برای سفر به اتریش نیز به یکی از هزاران مشکل این پناهجویان افزوده است.
پسر بچه‌ای که جهان از مرگش سوگوار شد
در شرایط فعلی گویا هشدار فعالان حقوق‌بشر، اعلام محکومیت از سوی سازمان ملل و سر‌و‌صدای رسانه‌ها دیگر حساسیت کسی را بر‌نمی‌انگیزد. گویی بخشی از فعالیت‌های روزانه ما این است که به نظاره رنج، مشقت و مرگ همنوعان خود در دیگر نقاط جهان بنشینیم، بی‌هیچ عشقی، بی‌هیچ واکنشی.
بحران مهاجرت پناهجویان، از کشور‌های جنگ‌زده خاورمیانه به‌سوی اروپای مرکزی در هفته گذشته عناوین خبری رسانه‌های جهان را به خود اختصاص داده بود. پناهجویانی که پا در راه بی‌بازگشتی می‌گذارند که سرانجامش بر هیچ‌کس آشکار نیست. اینکه در آخر به امنیت و آرامش برسند یا ساکن اردوگاهی در بوداپست شوند، در جنگل‌های بالکان تلف شوند، اجسادشان همراه با ٧٠ تن دیگر در کامیونی در خاک اتریش کشف شود یا همانند «آیلان» کوچک، در میان موج‌های مدیترانه به آرامشی ابدی برسند.
جسد بی‌جان «آیلان کردی» ٣ ساله در سواحل ترکیه -که برای برخی بیشتر تصویر تعطیلاتی لوکس و آرام را تداعی می‌کنند تا مرگ در میانه تلاش برای فرار از مرگ- و انتشار تصاویر آن تلنگری بود که از هر بیانیه و اعلامیه‌ای کارساز‌تر بود، تا جهانی که خود را به خواب زده‌است، لحظه‌ای از رنج و درد پناهجویانی که در میان مرز‌های جغرافیایی سرگردانند آگاه شود.
حالا پدر پریشان آیلان در روز‌های گذشته ٢ کودک ٣ و ۵ ساله و همسرش را از دست داده در تلاش است تا اجساد عزیزانش را که در تلاش برای سفر به یونان و در گام اول مهاجرت به اروپا جان باختند را به کوبانی برگرداند، خانه‌ای که دست‌کم برای اجساد آنها امن است.
«عبدالله کردی»، در روزچهارشنبه در سردخانه‌ای در شهر «موغله»، در نزدیکی «بدروم» ترکیه حاضر شد تا کودک بی‌جان خود را ملاقات کند، اما اشک و اندوه امانش نداد.
تصویر بدن کوچک پسرش که پیراهنی به رنگ قرمز و شلوارکی تیره‌رنگ بر تن دارد، درحالی‌که صورتش در شن‌های ساحل فرورفته در رسانه‌های سراسر جهان پخش شد و موجی از همدلی و خشم را نسبت به انفعال کشور‌های توسعه یافته در کمک به پناهندگان برانگیخت.
«گالیپ»، برادر ۵ ساله آیلان و «رحان»، مادر ٣۵ ساله‌شان به همراه ١٢ نفر دیگر ازجمله تعدادی کودک که از ترکیه عازم جزایر یونان بودند پس از آنکه قایق‌هایشان واژگون شد غرق شدند. عبدالله کردی پدر این خانواده که دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد می‌گوید «تنها می‌خواهم کنار قبر بچه‌ها و همسرم بنشینم و بیارامم».
عبدالله در ادامه به خبرنگاران می‌گوید «می‌خواهم دنیا ببیند که اینجا و در کشوری که ما برای فرار از جنگ به آن پناه بردیم، چه بر سر ما آمد. می‌خواهم جهان را متوجه خودمان کنم تا از تکرار این اتفاق برای دیگران جلوگیری شود. تا این آخرین بار باشد که چنین اتفاقی روی می‌دهد».
عبدالله در بیانیه‌ای خطاب به پلیس ترکیه که از سوی روزنامه «حریت» منتشر شد می‌گوید پیش از این ٢ بار به قاچاقچیان پول پرداخته‌است تا او و خانواده‌اش را به یونان ببرند، اما تلاش‌هایشان به نتیجه نرسیده‌است. در تلاش آخر نیز قایقی که مملو از پناهجو بود در میان وحشت مسافرانش واژگون شد و اعضای خانواده‌اش جان باختند. در ادامه این بیانیه آمده‌است «من دست همسرم را گرفته بودم، اما دست بچه‌ها از دستانم لغزید. ما تلاش کردیم تا با گرفتن قایق خود را روی آب نگه داریم. در آن تاریکی مطلق تنها صدای جیغ به گوش می‌رسید و پس از آن دیگر صدای همسر و فرزندانم را نشنیدم».
خانواده عبدالله پیش‌تر و هنگامی که جنگ به کوبانی کشیده شد تلاش کرده بودند تا به کانادا مهاجرت کنند، موضوعی که دولت محافظه‌کار کانادا را نیز با انتقادات مخالفان سیاسی‌شان مواجه خواهد کرد. اما موضوع تلخ‌تر آنکه دولت کانادا پس از مشاهده آن چه به سر خانواده عبدالله آمد، شهروندی کانادا را به او پیشنهاد دادند که با مخالفت او مواجه شد. با این حال مقامات کانادایی این ادعای عبدالله را تکذیب می‌کنند.
***
منبع: شهروند