پرورش کودکانی توانمند در عصر ارتباطات/ بخش سوم
مانیا عاله‌پور//
اینترنت از همان تکنولوژیهایی است که پیش از آنکه والدین و کودکان آماده مواجه با آن باشند، بی هوا به زندگی ما وارد شد. این تکنولوژی در کنار تمام آسیب‌های بالقوهای که می‌تواند داشته باشد بستری فوق‌العاده برای به اشتراک گذاشتن دانش و تجربههای بشری است. می‌توان با آموزش استفاده از این تکنولوژی به کودکان، آنها را خلاق، کنجکاو و توانمند نمود. برای توفیق یافتن در این خصوص، والدین باید در ابتدا به این نکته توجه داشته باشند که کودکانشان نباید بیشتر از آنها به اینترنت و ابزار مرتبط با آن، اشراف داشته باشند. اما این بدان معنی نیست که مانعی برای یادگیری کودکان در این حوزه باشید تا آنان همواره کمتر از شما بدانند؛ بلکه می‌بایست با وجود مرارت‌هایی که ممکن است به اقتضای سن و مشغله‌های ذهنی برای یادگیری شما وجود داشته باشد، همواره به دنبال بالا بردن دانش خود از اینترنت باشید؛ زیرا تا زمانی که ندانید اینترنت چیست و چگونه می‌توان از آن بهره برد، نمی‌توانید وساطت کننده خوبی برای کودک‌تان به منظور مواجه با دنیای مجازی باشید.
به کودکان‌تان یاد دهید چگونه از اینترنت استفاده کنند. کودکان زیر 6 سال همواره می‌بایست به همراه یکی از والدین خود از اینترنت استفاده کنند. زمانی که در حال بهره بردن از اینترنت به همراه کودک‌تان هستید هر حرکتی که در اینترنت می‌کنید برای او شرح دهید که چه اتفاقی افتاد و مراحلی که انجام دادید را آرام و شمرده برایش توضیح دهید. برای او توضیح دهید که موتور جست‌وجو چگونه کار می‌کند و به وب‌سایت‌هایی که برای او مفید است وارد شوید. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که همواره بر استفاده آنها از اینترنت نظارت داشته باشید.
زمانی که کودک‌تان به مدرسه می‌رود اینترنت می‌تواند منبع خوبی برای تکالیف مدرسه‌اش باشد. در اینجا باید به او یاد داد که همه محتواها در اینترنت لزوما صحت ندارد. برای این کار می‌توانید از کودک‌تان بخواهید که درباره موضوعی خاص در اینترنت تحقیق کند و اطلاعاتش را در اختیار شما قرار دهد و سپس با همدیگر برای اعتبارسنجی آنها در منابع مختلف از جمله خود اینترنت اقدام کنید.
همواره قوانینی در خانه برای استفاده از اینترنت در خانه وضع کنید. قوانینی که هم زمان و مدت زمان استفاده از اینترنت در آن مشخص باشد و هم اینکه روشن کند چه استفاده‌هایی از اینترنت ممنوع است. بسیار مهم است کودکان درک کنند که حفظ حریم خصوصی در اینترنت چقدر ضروری و مهم است. او را آگاه کنید که استفاده از هویت واقعی در همه سایت‌ها و دادن ایمیل ممکن است خطرهایی به دنبال داشته باشد. برای این کار از او بپرسید که این خطرها چه می‌توانند باشند و دیگران چه سواستفاده‌هایی از این اطلاعات می‌توانند داشته باشند. کودک شما باید بداند که هر کسی می‌تواند با هویت غیر واقعی در اینترنت فعالیت کند و در عین حال اعتماد دیگران را برای مقاصدی شوم جلب کند. در واقع شما می‌بایست در طول زمان کودک‌تان را با شیوه‌های آموزشی ترجیحا پژوهش محور، از تمامی فرصت‌ها و تهدیدهایی که اینترنت برای او به وجود آورد، آگاه کنید.
باید در نظر داشت که باید کودک را همچنین از آسیب‌های جسمی ناشی از چشم دوختن بی‌وقفه به مانیتور، نشستن طولانی مدت، استفاده از موس و تایپ کردن بدون استراحت، آگاه کرد و حتما شیوه درست نشستن، مدت زمان استفاده و در کل نحوه استفاده از کامپیوتر و رسانه‌های موبایلی را به آنان از کودکی آموخت و آموزش آن را بسیار جدی گرفت؛ زیرا آسیب‌های جسمی در این برهه سنی که در این خصوص ممکن است به بدن کودک وارد شود، جبران ناپذیر هستند. [برای اطلاعات بیشتر به این آدرس مراجعه کنید]
اینترنت را نمی‌توان جدا از ابزاری که برای وصل شدن به آن استفاده می‌شود، در نظر گرفت. از ابزارهایی مانند تبلت، اسمارت فون و رایانه، می‌توان هم به صورت آن لاین و هم آف لاین استفاده کرد. این ابزارها کاربر محور هستند و کودک می‌تواند نوع استفاده از آنها را خود انتخاب کند. می‌تواند هم به صورت آف لاین و هم آن لاین فیلم ببیند، بازی کند، نقاشی بکشد، بنویسد، وارد سایت‌های مختلف شود، اطلاعات کسب کند، دوست‌های مجازی پیدا کند و… . با توجه به این تنوع فعالیت‌های ممکن کار کردن با این ابزارها می‌تواند یک ماجرای فکری فوق‌العاده برای کودک باشد. در واقع وقتی فرد به طور کامل در فعالیتی مشارکت نمی‌کند، آن فعالیت است که انسان را کنترل می‌کند به جای اینکه خود فرد آن فعالیت را کنترل کند. بنابراین اگر از این بعد تعاملی بودن به ابزارهای جدید نگاه کنیم می‌توانیم به کودکان‌مان آموزش دهیم که بتوانند با همین رویکرد از ابزار خود به شکل‌های مختلف استفاده کنند. مفهوم تعاملی بودن این ابزارها یعنی به کاربر قدرت کنترل می‌دهند و بر قدرت گزینش‌گری او که در حقیقت کنترلش بر ماشین است، تاکید دارد. اینجاست که می‌بایست سوال خود را از اینکه «چقدر به صلاح است که کودکان از این ابزارها استفاده کنند؟» تغییر داده و بپرسیم: کودکان چگونه باید از این ابزارها استفاده کنند؟
برای پاسخ دادن به این پرسش، اصل‌های مهمی را باید در نظر گرفت که از این قرارند: نقش این فعالیت‌ها در زندگی درونی کودک، در زندگی بیرونی کودک و همچنین در پرورش خلاقیت او. اگر هر سه مقوله را کاملا بشناسیم و به ابعاد آنها اشراف داشته باشیم، می‌توانیم والدی متخصص برای کمک به کودک‌مان در تمامی زمینه‌های تربیتی باشیم. پرداختن به این سه مقوله می‌بایست در مباحثی جداگانه صورت گیرد. اما شما خود در این باره چه فکر می‌کنید؟ آیا تاکنون به این مقولات اندیشیده‌اید و به ابعاد مختلف آنها در زندگی انسان‌ها در همه برهه‌های سنی فکر کرده‌اید؟