منتقدان برتر ادبیات کودک معرفی شدند
منتقدان برتر ادبیات کودک در یازدهمین جشنواره نقد کتاب معرفی شدند.
در آیین اختتامیه این جشنواره از ۱۰۲ عنوان مقالهای که در حوزهء کودک و نوجوان بررسی شد یک اثر در حوزه داستان، برگزیده و دو اثر در حوزهء شعر کودک و تصویرگری کودک شایسته تقدیر شناخته شدند.
در حوزهء داستان مقاله ی دیدار با زمان نوشته شیدا آرامشفرد که در پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان شماره ۸ پاییز ۱۳۹۲ منتشر شده بود به عنوان اثر برگزیده معرفی شد. این مقاله در نقد رمان «کاخ اژدها» نوشته آرمان آرین است. در حوزهء شعر مقاله زهره حیدری شاهی با عنوان با “چشمهایی که میچشند” که در کتاب ماه کودک و نوجوان شماره ١٩٣ آبان ١٣٩٢ منتشر شده بود شایسته تقدیر شناخته شد.
در حوزه تصویرگری نیز مقاله رابطه متن و تصویر در ترجمه ماهی سیاه کوچولو به زبان انگلیسی که در پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان شماره ۵٨ تابستان ١٣٩٢ منتشر شده بود شایسته تقدیر شناخته شد.
در مراسم پایانی جشنواره نقد کتاب از وضعیت نقد ادبی و تعداد اندک مجله‌های نقد انتقاد شد. مجید غلامی جلیسه، سرپرست موسسه خانه کتاب، در این مراسم در سخنانی با بیان اینکه «برنامه‌های خانه کتاب بر محور ترویج فرهنگ نقد در دو حوزه نقد شفاهی و نقد مکتوب در جامعه متمرکز شده است» گفت: در طول یک سال گذشته، ۶٠ هزار عنوان کتاب منتشر شده اما مجلاتی که به صورت ویژه به نقد کتاب می‌پردازد، زیاد نیست.
به گفته غلامی، در این دوره از جشنواره نقد کتاب، افزون بر ١۵٠ مجله ارزیابی شده که از میان آنها تنها ١۵ مجله به عنوان مجلات برتر شناخته شدند. باید در نظر داشته باشیم تعداد اندک این‌گونه مجلات، زنگ خطر است. این زنگ خطر به جامعه فرهنگی گوشزد می‌کند که باید در عرصه نقد کتاب، بیش از پیش ورود پیدا کند. انتشار فصلنامه‌های نقد کتاب هم که به‌زودی از آنها رونمایی خواهد شد، از جمله اقدامات خانه کتاب در ترویج فرهنگ نقد است.
در بخش دیگر این مراسم، حسین پاینده گفت: معرفی کتاب‌های منتشرشده در طول سال، همان نقد کتاب است؛ کارکرد این‌گونه مقالات، این است که با توجه به کثرت آثار، مخاطبان آنها را مطالعه و در بخشی از مجلات، این معرفی‌ها را ارائه می‌کنند.
این استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تشریح کرد: در این‌گونه نقدها (معرفی کتاب‌ها) ابتدا یک کتابشناسی از کتاب و به صورت اجمالی اطلاعاتی از محتوای کتاب ارائه می‌شود. سپس ممکن است ناقد در این‌گونه از نقدها به سبک نویسنده و میزان استقبال از اثر اشاره کند.
او که داوری چندین دوره جشنواره نقد کتاب را بر عهده داشته است بیان کرد: کار منتقد این است که با استناد به نظریه و به شیوه‌ای نظام‌مند، دیدگاهی را درباره معانی مستتر در متن مطرح کند. نقد به معنای تخصصی آن، اغلب در نشریات آکادمیک منتشر می‌شود.
امیرعلی نجومیان از دیگر سخنرانان این مراسم بود. او نقد را به چهار گونه تقسیم کرد و گفت: چهار نوع نقد وجود دارد؛ نخست، نقد تفسیری است. این نوع نقدها بر اساس اینکه اندیشه‌ای در یک اثر است و باید آن را کشف کرد، شکل گرفته‌اند. دومین نوع نقد، نقد توصیفی است که ناقد در آن، به توصیف ساختار کتاب، فصل‌بندی کتاب و بیان خلاصه‌ای از کتاب می‌پردازد.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: نقد ارزیابانه، نوع دیگری از نقد است که به دنبال گوشزد کردن نقاط ضعف یا نقاط برتری کتاب است و در نهایت به کتاب امتیاز می‌دهد. دیدگاه نقد ارزیابانه براساس رشد سرمایه‌داری در قرن ١٨ و ١٩ شکل گرفت. بدیهی است که جشنواره نقد کتاب عاری از نقد ارزیابانه نیست. نقد تحلیلی، نوع دیگری از انواع نقد به شمار می‌آید که براساس چارچوب نظری شکل گرفته است.
او در ادامه سخنانش نوعی دیگر از نقد را پیشنهاد کرد و گفت: آن نقد تحلیل گفتمانی کتاب است. معتقدم جامعه ما به این نوع نقد نیازمند است. نقد تحلیلی گفتمانی کتاب بر سه محور جایگاه، تأثیرگذاری و نسبت شکل می‌گیرد. کتاب یک فضای گفتمانی است و آن را نمی توان به‌عنوان یک پدیده مستقل بررسی کرد، یک منتقد باید جایگاه گفتمانی کتاب را پیدا کند، میزان تأثیرگذاری کتاب در جامعه را بررسی کند و نسبت کتاب با کتاب‌های دیگر، نسبت کتاب با مؤلفان و نسبت کتاب با نظریه‌پردازان را بیان کند.
علی‌اصغر محمدخانی هم که در این جشنواره از او به عنوان کوششگر عرصه نقد کتاب تجلیل شد، در سخنانی اظهار کرد: ما باید آسیب‌شناسی کنیم که چرا بعد از گذشت سال‌ها، هنوز نقد در جامعه رواج نیافته است. البته بیش از ١٢٠ اثر در حوزه نقد ادبی در ٢٠ سال اخیر منتشر شده‌اند اما چرا واقعاً نقد آن‌گونه که باید و شاید هنوز رونق نگرفته است.
معاون فرهنگی شهر کتاب با اشاره به راهکارهای ترویج فرهنگ نقد در جامعه بیان کرد: پیشنهاد می‌کنم بزرگان فرهنگی ما و حتی رسانه‌های مختلف، برای هر هفته، کتاب‌هایی را برای مطالعه توصیه کنند. بیش از ۴٠ درصد کتاب‌ها به دلیل نامناسب بودن سیستم توزیع کتاب در کشور، در دسترس مخاطبان قرار نمی‌گیرند؛ بنابراین هیچ وقت مطالعه نمی‌شوند و به مراتب به بوته نقد نیز کشیده نمی‌شوند.